Anasayfa

BERFIREHİ = AÇIKLAMALAR

(*) 71
Kürtçede en çok edatlar , öndekler , ardekler büzgün durumda kullanıldığı için farklı lafızlar duyulur veya edilir .
JI ile Ij ve Lıj Aynı edattır , öndek olduğu sözcükte den ve dan hālleri yanında dolayısı ile durumları dile getirir .
Jı dë = Anadan
Ij dë = Anadan
veya
Jı mı = Benden
Ij mı / Lıj mı = Benden
veya
Jı te = Senden
Ij te / Lıj te = Senden
Örneklerde görüldüğü gibi öndekler , yani ön edatlar aynıdır , farklı oluşunun sebebi ise , Aynı anda konuşmada ön ekler kullanılınca teatidekiler Jı , Ij , Lıj birbirlerinin yerine kullanabiliyorlar ve benzeri yerine olabilmektedir .
Benzer durumlardan kastım şudur ; İki veya bir çok kişi aynı anda bir konuda bir birleri ile konuşurken yukarıdaki Jı , Lıj , Ij lardan birini birinin yerine kullanılması yaygındır .
Jı , Lıj , Ij Aynı gaye ile kullanılmasında sakınca yoktur , şayet birincil hangisi , ikincil hangisi diye bir derecelendirme yapılırsa birincildir .
Ij tekil birinci tek kişi için görünsede Ij me = Bizden denilincede çoğul ifade de yine yerini alır , Lıj çoğul durumlarda sıkca kullanılırsada Lıj mı = Benden ifadesinde tekil duruma düşer .
Kısacası Jı , Lıj , Ij hakkında kararı veren karşılıklı birden fazla kişinin aynı andaki konumudur


(*) 72 Kendık anlam bakımında yavru demektir , ancak anası ile olan yavru ile anasız yani ana memesi emmeden biberonla , emzikli şişe ile beslenen yavru olunca anlam bakımında bir birinden ayrı isimler takılır .
Kendık mecazen bebeğe İnsan yavrusunada denilir , burada farklı olan şey yavrunun ana memesi ile değilde biberon vs ile emmede olmasıdır , birde yavrusu ölen inek veya benzer bir hayvanın ölmüş yavrusunun postunu doldurup süt sağmak için anayı kandırmak maksadı ile yapılam maketede kendık denilir .
Ayrıca seks ilişkilerinde kadın memesi emen erkeğede mecazen kendık denilir .

(*) 73 Rëx , Gû , Ters , Sıl , Rışk , Bışkul Bu altı ad hepsi bok ifadesinde kullanılır .
Kürtçenin edebi durumu bu adlandırmada da kendini gösteriyorki māna bakımında biri diğeri ile isim farklılığı varsada neticede hepsi türkçede bok anlamındadır .
İnsanın dışkısına , Kedi veya köpek cinsinden olanlarına Sıl , At veya eşeklerinkine Ters , İnek cinsindekilere ve kurbağa dışkısına Rëx , Bit veya pireninkine Rışk , Koyun veya keçilerin bokunada Bışkul denilir .
Bu durum bir örnektir , sözlük çalışmalarında sırası gelince benzer durumlarda terimlemeye ağırlık verilecek , çünkü bok hangi canlının , hangisi insana , hangisi hayvana āit olduğuna ancak terinleme zorunluluğu ile ayrıştıra biliyoruz .
Bunun için terimlemede biraz farklı bir yaklaşım gerekiyor .
Kürtçede açıklamalar 73 teki gibi örnekler pek çoktur , bunların insana āit olanları var , āit olmuyanları var , māna karkaşası olmaması için faklı bir terimleme içine girdim , zaten terim demek mānada sarihlik kazanmak için yapılır , bende alışıla gelen terimleme dışına çıkıp fakat ölçüyü de kaçırmadan sözcüğün neye āit olduğunu belirtmek için terimlemede serbest yolu izledim .
Terimlemede illāhi ilmi kelime olunca terimleme olur anlayışını terk ettim , ilmi olmuyan yalın hāldeki sözcüklerede lüzumlu durumlarda mānasını kavratmak için kullandım , kürtçede bir çok eş anlamlılar var , bunları ancak terimleme yolu ile sarih kılabiliyoruz .
Örneğin bok sözcüğü türkçede her çanlının dışkısına denilebiliniyor , bu kürtçede imkansızdır , yukardaki örneklerde görüldüğü gibi her çanlının dışkısı ayrı ad ile telaffuz ediliyor , bunun için doğru bir dilde kullanmak önemlidir .
Kanatlı hayvan dışkısına türkçede bok demekle ifade edilebiliniyor , kürtçede bununda diğer canlılarınki gibi özel adı vardır , kanatlı hayvanın dışkısına da Zirc denilir .

(*) 74 Dêl = Kancık , Dişi Kürtçede mana itibarı ile erkek ve dişiler isimledirilirken Erkek isimler çoğu kez harfin sonuna o eklenerek  söylenir Dişiler ise Harfin sonuna  ê getirilir örneklemek gerek örneğin Dişi kedi ve köpek olunca Bextê = Baht veye Kader kelinesi olur .

Erkek kedi ve köpek olunca Bexto = Buda Kader veya Baht gibi  anlam verir tekrarda fayda var eğer kancık köpek veya kedi ismi olunca kelimenin sonuna ê takılır erkekse o takılır buda mana bakımından kusursuz bir Kürtçe olur .





KÜRTÇE = TÜRKÇE  sözlük   FERHENG www.elat.ch