Rêzbûn : He /Hê
He : Sıralaması
*************
Hêja = Daha iyi , Üstün , Değerli
Hêk 1 = Yumurta
Hêk 2 = Henüz , Daha zaman varken
Heqered = Hakaret , Suiistimal
Hem = Bebeklere veya bebek yaşındaki çoçulara süt emmesinde kullanılan sözcük*** Hemke = Yi , Atıştır
Hema = Hep ,Daim , Alal acele
Hemam = Hamam *** Hemama fini = Fin hamamı , Saûna
Hembejn = Boydaş
Hemsal = Akran , Emsal
Hemû = Cümle , Hepsi
Henık = Serin
Hevir = Hamur
Hewa = Hava *** Hewa sar = Soğuk hava
Hevci = Muhtaç
Hedi = Yavaş
Heqiw = Heybe
Hedi = Yavaş
Helbest = Eser , Derleme
Helbestvan = Besteci
Helbest kırın = Bestelemek , Derlemek
Helbesti = Bestecilik
Hemle = Gebe , Hamile
Hemlebûyin = Hamile olmak
Hemle kırın = Hamile etmek , Hamile bırakmak
Hemleti = Hamilelik
Herêm = 1 Bölge 2 Mıntıka
Hermış = İpek
Hevıng = Havan , Dibek
Hevraz= 1 Yokuş 2 Üst , Doruk
Hevrıng = Yün kırpma makası
Hesık = Kepçe , Hamur keskisi
Hewş = Avlu
Hewşa pêz = Ağıl
Hevsar = Yular , Dizgin ***Bı hevsar = Yularlı *** Bê hevsar = Yularsız
He = Kabaca ne , Ha , Ne *** He çı goti ? = Ne dedin ?
<< bkz Çı >>
Hê 1 [syn] = 1 Daha , Başka , Bile 2 Henüz , Hālā ,Hāli hazırda , Hālen , El'an 3 Üstelik , Rağmen , Yinede , Hayli 4 Oldum olası 5 Ya , Ta Türkçenin edatı 6 Ünlem , Hey *** Hê ser pakiyamı = İğiliğime rağmen *** Hê dûre = Hayli uzak *** Hê nızane = Daha bilmiyor , Henüz kavramıyor *** Hê cawe ! = Daha ne olsunki ! *** Hê çiye daneketın . = Henüz dağdan inmediler . *** Hê bılınde = Daha yüksek *** Hê fehm në kır ! = Daha anlamadı , Henüz farkına varmadı !**** Hê Maye = Daha var *** Hê kêdızane ? = Hāli hazırda kim biliyor ? *** Hê vıre = Daha burda *** Hê ne belede = Hālā vurdum duymaz , Sanki daha bilmiyor gibi *** Hê serva beziya me = Üstelik bizi azarladı *** Hê zûye = Henüz erken *** Hê lev zere bû . = Dahada artı , Üstelik fazlaştı .*** Hê xorte = Daha genç *** Hê kesek ne hatiye = Daha kimse gelmemiş *** Hê nıgava = Daha şimdiden *** Hê teze ditım = Hanüz yeni gördüm *** Hê heye = Daha var *** Hê pake = Daha iyi *** Me hê wê wêra geri = Ordan öteye hayli gezdik *** Hê ca ? = Daha nasıl , Ya nasıl *** Hê duh = Daha dün , Ta dün *** Hê duhji usawu = Dün bile öyleydi *** Îroji = Bu gün bile , Bu günde*** Hê dêji ne bihistiye = Daha annesi ble duymamış *** Hê waxteki dûrwu ! = Hayli uzun bir zamandı ! *** Hê me zûva jı hev qetıya . = Hayli zaman oldu birbirimizden ayrıyız , Hayli zaman oldu birbirimizden koptuk . *** Hê hê = Hey hey *** Hê xweda = Hey Allahım
<< bkz Hêy >>
Hê 2 = Ünlem , Ya , Hey , Bıre *** Hê Hesen = Bıre Hasan , Hey Hasan
<< bkz Ya , Yê , Hê >>
Hêbûyin /Hêbûn = heylenme , Çağrılma , Ünlenme
<< bkz Gaskırın >>
Hêkırın = Heylemek , Ünlemek , Çağırmak , Davet etmek , Buyurlamak
<< bkz Gaskırın >>
Heb 1 / Hep = Hap ,Tablet
Heb 2 / Hew = Bir sayısı ,Tane , Adet , Tek *** Heweki = Bi tek , Bir adet *** Hew hew = Tek tek *** Hewra = Birlikte (uzaktaki ifade için ) *** Hevra = Birlikte (yakındaki ifde için )
<< bkz Yek 2 , Lıv 2 >>
Hebosan / Anis = Anason
<< bkz Rezyan >>
Hebūn = Olma , Oluş , Varlık , Mevcudat , Kāinat *** Hebû = Vardı *** Hebûna te = Varlığın , Senin varlığın *** Hebûna teda = Varlığında , Senin varlığında *** Heye = Var , Bulunur *** Heye lê… = Var fakat… , Bulunur fakat… *** Hewu = Vardı , Bulunuyordu *** Gello kë derë heye = Açebe nerde var , Belki nerde bulunur *** Hebûn’î jşyane ! = Varlık hayattır ! *** Hebûyi = Mevcudat , Varlğın tümü
<< bkz Hebûyi , Heye >>
Hebûyi / Hebûyin [ obj ] = ( syn) 1 Kāinat , Var olan şeylerin tamamı 2 Mahiyet ( math) Yekün
Hechecok / Dûmekes [ zo ] = Kırlangıç
{ Diğer Diyalekt'ler :Hacireşk }
Hebûyin / Hebûn = 1 Varlık , Vardakiler 2 Varsıllık , İmkān veya olanak durumu 3 Fenomen
<< bkz Bûyin , Pêyda >>
Hebûniyat [syn] = 1 Varlığı gözlenebilen her şey bilme yolu , ,Vardakileri kanıtlama ilmi , Oluşumları ile varlikların sebep veya ileneklerini bilme ve öğrenme veya öğretme ilmi 2 Görgüncülük , Hadisiye , Zāhiriye 3 Fenomenalizm / Fenomenizm , Duyu verileri ile görülebilinir ve delil sayılabilinir kanıtı olmayanın ötesi bilinez felsefi tez veya akım *** Hebûniyati = 1 Fenomenoloji , Vardakilerin veya fenomenae dair bilgileri sağlama yolu 2 Var oluşun sebeplerini inceleme yolu , Varlığın bilgisi yolu
<< bkz Ditiniyat >>
Hêbûyin / Hêbûn = Heylenme , Çağrılma , Ünlenme
<< bkz Gaskırın , Hêvondın >>
Hec / Xec = Hac *** Hecra çûyin = Haca gitmek *** Hec â ekber = Hacc-ı ekber *** Hec ä haremeyn = Haccül-haremeyn *** Heca xatır xustınë = Veda haccı *** Rëya hec = Hac yolu *** Xecda ... = Hacta ... *** Hec e par = Geçen yılki hac
Hecan = Heyecan , Velvele
Hêca = Daha iyisi , Kıyaslamada misli
Hêcaw = Hicivci Yergici , Hazır cevaplı
<< bkz Tırane , Tınaz , Qelf >>
Heci = Hacı *** Hecıti = Hacılık *** Heciya tırka = Türk hacısı *** Heciya kurda = Kürt hacısı
Heçimayı = Nekadar kalmış ise , Kalan ne ise
Her = Her *** Her roj = Her gün ***Her kes = Her kes *** Her car = Her sefer *** Her şev = Her gece
Hêt = But , Baldır , Baçak
Hêlacan = Beşik
Hedar = İşi tıkırında veya yolunda demek
Heder [ urspr ] = 1 Heder , Fiyasko , Heba , Ziyan 2 Manen yokluk , Fani , İsraf , Telef , Boşa gitme 3 İflās , Yitim 4 ( rel ) Mubah , Helāl ile haram arası
<< bkz Telef , Fani , Loti 1 , Pûç >>
Hederbûyin / Hederbûn = 1 Heder olma , Manen yok olma , Boşu boşuna , Fiyasko oluş , Heba olma , Yitirme , Ziyan olma 2 ( rel ) Mubah oluş , Helāl ile haramda izlenen yol
<< bkz Telefbûn , Pûçbûyin >>
Hederkırın = 1 Heder etmek , Manen yok etmek , Boşu boşuna eylemek , Heba etmek , Yitirmek ( mz ) Öldürmek 2 ( rel ) Mubah etmek , Ziyan etmek , Değer ve kıymete önem vermemek
<< bkz Pûçkırın Öldürmek için : Kuştın >>
Hediye = Hediye , Bahşiş , Provizyon
<< bkz Xelat , Yadigar >>
Hefong = Küf , Pas , Demir , Peynir ve ya metalde olmayan küf ve pas *** Hefongi = 1 Küf / Küflü , Pas / Paslı 2 Bozuk gıda , Kokuşmuş şey , Ekşimeyle yeşil pamuksu küfleniş*** Penêre hefongi = Küflü peynir *** Hefongi bûyi = Küflenik , Küflenmiş olan , Paslı olan *** Hefongi kırın = Küflemdirmek *** Hefonga kerma = Tezek küfü *** Kêr â zengari = Paslı bıçak , Küflü bıçak (*58)
<< bkz Zeng >>
{ Diğer Diyalekt’ler : Afnik , Kûf , Kıfık , Kufık , Jeng }
Hej = Deprenti , Sarsıntılı durum *** Dıheje = Sallanıyor *** Ne heje (syn) = 1 Sallanmıyor 2 Sallanma
Hejandın [syn] =1 Sallamak 2 Sarsmak *** Heji = Sallandı , Sarsıldı *** Hêllacanê bıhejine / Derguşe bıhejine = Salınğacı salla , Beşiği salla
<< bkz Bakırın >>
Hêji = Dahada , Üstelik *** Hêji em nıheqın = Dahada biz haksızız , Üstelik biz haksızız *** Hêji em ne pakın = Dahada biz iyi değiliz
Hejmar = Sayı
Hêkırın = Heylemek , Ünlemek , Çağırmak , Davet etmek , Buyurlamak
<< bkz Gaskırın , Hêvotın >>
Heq 1 [syn] = 1 Hak (mz) Doğru , Dürüst , Yerinde , Gerçek , Hatasız 2 (mz) Pay , Hisse 3 (mz) Emek , Zahmet 4 (mz) İnsaf 5 Realite 6 (mz) Elverişli , Uygun , Olgun , Müsait 7 (mz) Yetki , Sāhiyet 8 (mz) Kazantı , Kazanç *** Heqeva = Hakla = Hak ile *** Heqra = Hakka *** Heqa we = Hakkınız *** Heqa mı = Hakkım *** Heqa te = Senin hakkım *** Heqa kê ? = Kimin hakkı ? *** Heq hıldan = Hak almak *** Heq balakırın = Hak dağıtmak *** Heq kezenc kırın = Hak kazanç etmek *** Heq ditın = Hak görmek , Öngörü saymak , Yerinde bulmak *** Heqateyê = Hakkındır *** Heqate heyê = Hakkın var *** Bê heqi = Haksızlık *** Zef heq = Çok hak *** Zef heqe = Çok haktır *** Heq dayin = Hak vermek , Yerinde bulmak , Doğru bulmak *** Heqa çinara = Komşuluk hakları *** Bı heqi = Gerçekce , Doğruca , Hakça , Hakkıyla *** Heq xwarın = Haq yemek *** Bı heq = Haklı *** Heqa keseki mı … = Kimsenin hakkını ben … *** Heqe berdesti = El altındaki hak , Eldeki hak *** Heq naskırın = Hak tanımak *** Heqa kesekira ne dest dırêji ! = Kinsenin hakkına el uzunluğu değil ! *** Heqa xerê = Hayır hakkı *** Heq inkar kırın = Hak inkār etmek *** Heqa sezar lı sezarra = Sezarın hakkı sezara *** Her kes gihişte heqa xwe = Her kes hakkına ulaştı *** Heq erde dû esmana nemine = (red) Hak yerde duman gökte kalmaz *** Rêya heq = Hak yolu *** Xweya heqê = Hak sahibi *** Heq idda kırın = Hak iddia etmek *** Heqewe heyê ! = Hakkınız var ! *** Heqa dayka nê dayin = (red) Ana hakkı ödenmez *** Heqemı serda ma = Hakkım üstünde kaldı *** Jı heqra hatın = 1 Hakkından gelmek 2 Hak için gelemek , Hakka gelmek *** Çivike heqê / Çûka heqê = (zoo) Hak kuşu , İshak kuşu , Geçeleri öten bir serçe *** Boy heqa xwede = Allah hakkı için *** Ser heqê = Hak üstünde *** Lı ser heqê = Hakkın üzerinde , Hakkın üstünde *** Heqra nê qelat kırın = Hak istismar edilmez , Hak sūi istimāl edilimez (pol) Hak sömrülmez *** Heqwe tê şamê şerqê , ne heqwe çı tê dest dıl şewatê = (red) Hak ise gelir şamdan şarktan , hak değil ise ne gelir gönül yangının elinden ( Hak ise gelir hinten yemenden hak değil ise ne gelir elden ) *** Deyna heqê = Hak borcu *** Deh kavır heqwe salawaxta şıvanira eze …= On toklu hak ise yıllık çobanlığa ben …
<< bkz Maf , Kêr 2 , Rasti >>
{ Diğer Diyalekt’ler : Mız ,Mıze }
Heq 2 [rel] = 1 Hak , Allah cc bir sıfatı 2 Kur'an , Musaf-ı Şerif 3 Done , Muta 4 (rel) Farz , Elzem , Dinen şart olan şey , Kaza ve kader , Nasfet *** Ole heq / Dine heq = Hak din *** Jı heqê ne qetendın = Haktan kopmamak , Haktan ayrılmamak (mz) Allahtan ayrılmamak *** Kıtêbêheq / Pırtûke heq = Hak kitabı , Kelām-ı Kadīm *** Heq xweda cc = Hak Allah cc *** Heq nê betal kırın = Hak bātıl edilmez , Hak bātıl olmaz , hak boşa sayılmaz
<< bkz Xweda >>
Heq 3 [syn] = 1 (mz) Adalet , Kanun , Tüze 2 (mz)Yargı , Hüküm , Karar , Hak *** Ev dad heqe = Bu yargı yerinde , Bu adalet doğru
<< bkz Dad >>
Heqbihn / Heqbin = Doru İnsan , Dürüst kişi , Doğru düşünen ve doğru gören , Hakbin
Heqbûyin /Heqbûn = Hak oluş , Hak olmak , Hak sayılmak *** Heqra bûyin = Hakka oluş , Hakka olunmak *** Bı heq bûn = Haklılı olmak , Haklıda bulunmak *** Heq hev bûyin / Heq hev bûn = Haklaşmak , Bir birine hak olmak *** Heqa hışbûnê / Heqa sıkıtbûnê = Hakkı sükūt , Susma bedeli *** Heqa bûk bûnê = 1 Hakkı sükūt , Susma bedeli , Susarak saygı gösterme bedeli 2 Gelin hakkı *** Ev mera bû heq = Bu bize hak oldu
<< bkz Mafbûyin , Kêrbûyin >>
Heqeret = Hakaret , Kırıcılık , Nezaketsizlik , Kötü davranmak
{ Diğer Diyalekt’ler : Tada , Dıjûn , Tadayi , Tajang , Heytehol }
Heqguzar = Hakgüzar
Heqiqat / Rasti = Hakikat , Doğuluık , Gerçekcilik
Heqiqatiyat = 1 Legalizesyon , Meşhurriyetcilik 2 Realitecilik , Hakikatcılık
<< bkz Şehedetiyat >>
Heqiqetvan = Gerçekci , Realist
Heqiqi = Hakiki , Orijinal , Aslī, Asıl , Esas *** Bı heqiqet = Hakikatli , Gerçekce *** Heqiqeti kırın = Hakikatce yapamak , Gerçekce yapmak *** Bê heqiqet = Hakikatsiz , Aslı astarı olmayan , Gerçek yanı bulunmayan *** Bê heqiqeti = Hakikatsizlik , Gerçeksizlik
Heqkırın / Heqandın = Hak etmek , Kazanmak , Elde etmek , Hak ediş , Haklamak ,İstihkak
<< bkz Mafgırtın , Kërkırn 2 >>
Heqperest / Mafperest = Hakperest
Heqnas = Haktanır , Hakşinas , Hak bilen , Doğru hakcı *** Heqnasî = Hakşinaslık
Heq xes / Heq xez = Hak seven
Heq sar = (mz) Soğuk haklı , Zavallı , Düşkün , Hāksar *** Heq sarî = Düşkünlük , Zavallılık
Hequllah = Hakkullah
Heqvan = Hak sahibi , Hakcı
<< bkz Mafvan >>
Hel 1 = Soluk , Nefes *** Hel hıldan dayin = Nefes alıp vermek , Soluk alıp vermek *** Helehel = Soluk soluğa , Nefes nefese *** Bihnam çıkıya = Nefesim tutuldu *** Bihn çıkandın = Nefes tutulması , Nefes tıkanıklığı , Nefes darlığı , Soluk alıp vermede kısıklık *** Gewriya helhele = Nefes borusu *** Helbûnate zef we bıwe zırnevan ! = Soluğun fazla ise zurnacı ol ! *** Hılme helbûne = Soluk buharı , Rutubetli soğuk havada ağızdan çıkan buhar . *** Helehelke ! = Solu , Nefes al ver ! *** Helbûn / Helbûyin = Soluyuş ,
Soluklayış *** Helehel …… = …… Soluklayışı *** Befılva hele helke ! = Burnundan solu ! *** Devki helehel = Ağızdan soluma *** Hele helva dıgo !.. = Soluk soluğa diyordu !.. ( * 8 )
<< bkz Bihn , Bin 2 >>
{ Diğer Diyalekt'ler : Xızin , Hılm }
Helaq =Halāk *** Ser halaqeme = Halāk üzerineyim
Helaq kırın = Halāk etmek
Helaqbûyin / Helaqbûn = Halāk olmak
Helboqe = İlmik , İlmikli düğüm
Hêlık = Taşak , Husye *** Hêlık reş = Kara taşaklı
Helm = Buhu *** Hılm gulm = (cn) Buharlı muharlı
<< bkz Hılm>>
Hêlacan = 1 Beşik 2 Salıngeç 3 Hamak , Salıngeç gibi olanlar 4 Hamak
Hele helkırın = Solumak , Nefes alıp vermek , Soluklanmak
Hellan [syn] = 1 Hamle , Çaba ,Gayret , Hücüm 2 Atak ( sp ) Tezaruhat 3 Faal , Didinme , Girişim *** Hellan'i = Faaliyet , Girişmek , Abanmak , Girişmek , Yumulmak 4 Taaruz , Saldırı *** Hellanti = Gayret keşlik , Çabasallık *** Hellan ser hellani = Hamle üstüne hamle
<< bkz Eriş , Xiret >>
Helesor / Pempe = Penbe , Penbe rengi
Hêllandın / Helandın = Eritmek *** Hesın hellandın = Demir eritmek *** Rûn hellandın = Yağ eritmek
{ Diğer Diyalekt’ler : Pışavtın }
Hêlin = Yuva *** Bı hêlin = Yuvalı *** Bê hêlin = Yuvasız
Hêlin çekırın = Yuva yapmak
Hellıyayi = Eriyik , Erimiş , Erişik
Hellan = Hamle , Gayret , Girişmek
Hellan kırın / Hellandın = 1 Hamle etmek , Girişmek , Hücüm etmek , Yumulmak 2 ( sp ) Ataklaşmak Atak etmek , Hücüm etmek
3 ( mil ) Taaruz etmek , Saldırıya geçmek 4 Tezeruhat etmek
Hema [syn] = 1 Hemen , Anında , Alal acele 2 Hep , Devamlı , Sürekli , Daim 3 Ekseri , Mütemadi *** Hema hema = Hemen hemen *** Hema her gav = Hep devamlı *** Hema usane = Hep öyle *** Hema hılda = Hemen aldı *** Hema her tışti ... = Hemen her şeyi ...
<< bkz Tım >>
Hembajar = Hemşeri
Hemêz = Kucak , Aguş , Sine
{ Diğer Diyalekt’ler : Hembez }
Hemêzbûyin / Hemêzbûn = Kucaklanma
Hemêzkırın = Kucaklamak
Hemi [syn] = Her , Tüm / Tümü , Bütün 2 Hepsi 3 Genel *** Hemıyan = Herkes *** Hemicar = Her sefer , Her defa *** Hemi gav = Her adım , Daima
Hemle [ antr ] = Hamile , Gebe *** Waxte hemletiye = Gebelik vakti , Hamilelik müddeti *** Kınce hemletiye = Gebelik elbisesi *** Qıyafete hemlebûne = Hamilelik kıyafeyi , Gebelik kıyafeti ***
<< bkz Avıs >>
{ Diğer Diyalektler : Ducan , Duyıki , Bıheml }
Hemlebûyin / Hemlebûn f = Gebelik , Hamile olma , Hamilelik *** Hemle bûna kur'-rek = Bir oğlan hamileliği *** Tu dıbe ev ne hemle bûna meraye avıs bûne këwrişkaye ( Keroşk / Kivroşk ) = ( mz ) Sanki bu insan hamileliği değil tavşan gebeliği ( red )
Hemlekırın = Hamile etmek , Gebe bırakmak , Gebeleştirmek
Hendese [geom] = Hendese , Geometri *** Hendeseyi = Geometrik
<< bkz Hesaw >>
Henpa [syn] = 1 Emsal , Akran , Koşut 2 Misli , Eş , Gibisi , Benzer , Mümāsil , Müşābih 3 Beraber , Eşit , Müsavi , Aynı
Henber 1 [syn] = 1 Yokuş 2 Karşı , Bir yakanın öte yüzü veya tarafı
Henber 2 = Karşılık veya yüze durmak , Zıtlık , Karşı , Faça , Yan taraf *** Henberimı sekınıye ... = Karşıma durmuş ..., Alın çatıma durmuş...
Hênık = Serin , Ilgıt , Ilıman
{ Diğer Diyalekt’ler : Honık }
Hênıkayi / Hênıkti = Serinlik , Ilıman durum
Henek = 1 Şaka , Latife , Espiri , Eğlence 2 (vulg) Gırgır , Maytap , Matrak 3 (edb)Parodi , Nükte , Komedi , Mizah ***Henekiva kırın = Şakayla yapmak , Maskaralık ile yapmak *** Henekira fetılandın = 1 Maskaralığa çevirmek , Eğlenceye döndürmek 2 Komediye çevirmek , Mizaha döndürmek *** Henekti = Şakalanış , Eğlence *** Bı henek =Şakalı , Eğlenceli , Neşeyle *** Henekti = 1 Şakaca , Şakalık 2 Maskaralık , Soytarılık *** Henek bılındkırın = Şaka kaldırmak *** Henek menek = (cn) Şaka maka *** Henekva = Şakadan *** Bê henek = Şakasız *** Henek gotın / Laqırdi gotın = Şaka söylemek *** Fehma heneke = Şaka anlayışı
<< bkz Laqırdi , Tıranae , Tınaz , Qelf Eğlence için : Şahi >>
Henekbûyin / Henekbûn = 1 Şakalanış , Şakalı olma , Lātifelemiş , Espiri olunuş 2 (edb) Parodi olunuş , Komedi olunma , Komiklik , Mizahsenlik 3 (vulg) Gırgır olunma , Sarakalanma , Maskaralanmak 4 Maskaralaşmak , Soytarılaşmak , Muzipleşmek *** Henekvan bûyin / Henekvan bûn = 1 Lātifeci olmak , Muzip olmak 2 Komedyen olmak , Nüktedan oluş , Mizahcı olma*** Note heneke bû = Şaka gibi oldu *** Mina henek bûyineye / Nota henek bûyineye =Tıpkı şaka gibi , Aynen şaka gibi
Henek kırın = 1 Şaka etmek , Şakalaşmak , Espiri yapmak , Latife etmek 2 Nüktelemek , Parodilemek , Komedi etmek 3 Maskaralık etmek , Soytarılık yapmak
<< bkz Laqırdi kırın >>
Henekvan / Henekdar [adj] = 1 Şakacı , Erpirici , Latifeci 2 (edb) Parodici , Nükteci , Mizahcı , Komedyen , Komik , Mudhike 3 Maskara , Soytarı , Eğlendirici 4 Tagılgan , Taklan , Muzip *** Henekvani = 1Komedyenlik 2 Muziplik 3 Şakacılık *** Henekvana paşe = Padişah soytarısı , Padişahı eğlendiren maskara ***
<< bkz Laqırdivan , Tıranevan , Tınazvan , Qelfvan , Sosret >>
Heyf 1= 1 İntikam , Öç *** Heyf hıldan = İntikam almak
Heyf 2 = Beyhude , Yazık
Henar = Nar meyvesi
Heyfkırın = Yazık etmek
Hevsar = Gem , Yular , Dizgin
Hêrandın = Üyütmek *** Savar hêrandın = Bulgur üyütmek
Hevıng = Dibek ,Havan
Hênıjandın = 1 Pineklenek , Uyuklamak , Savsaklamak 2 Esnemek , Uykudaymış gibi sayıklamak , yarı uyur hāl (mz) Şekerleme yapmak 3 İstiğrak , Dalma , Dalınc , Dalgınlık , Dalgınca kendinden geçme durumu , Kendinden geçme gibi dalgın durum , Mutasavvısların vecd hāli , Miskin miskin oturmak 4Aval aval olamak , Savsaklık , Savsamak 5 Zom olup kalmak 6 (mz) Gevşemek , Yumşamak *** Dı hênıje = Pinekliyor , Uyukluyor *** Ne hênıje = Pinekleme , Uyuklama , Avallaşma *** Hênıjandına xewê = Uyku pineklemesi , Ayakta uyur gibi olmak veya pineklemek *** Hênıji = Pinekledi *** Hênıjiti = Pineklercesine
<< bkz Paloşk Gevöemek için Sıstbûyin >>
{ Diğer Diyalekt’ler : Hinjin , Hênıjin , Hunıjin Pırnıjin , Xılmışbûn , Xewoki , Ponıjin , Xewaribûn }
Hereked = 1 Haraket , Faliyet 2 Mecazen Takat , Güç ***Hereketem nema = Takatım kalmadı , Güçüm kalmadı
Hênıjdantın = 1 Pinekletmek , Uyklatmak , Uyuklamasına sebep olmak 2 Esnemesine sebep olmak , Esnemeleniş , Esnemeyle başkasınıda esnemeletmek 2 Avallaşım , Aval aval durum veya hāl , Savsaklandırmak *64)
<< bkz Paloşdantın >>
Herêm = Bölge
Herhal / Herxal = Her hāl , Belki *** Her hal ye warê = Herhalde gelecek
Heri 1= Daha *** Heri mezın = Daha büyüğü *** Heri xeraw = Daha kötüsü
Herhal / Herxal = Her hāl , Belki *** Her hal ye warê = Herhalde gelecek
Heri 2 Çamur , Balçık *** Bı heri = Çamurlu *** Bê heri = Çamursuz
Heribûn = Çamurlanma , Balçıklanma
Herikırın = Çamurlamak , Balçıklamak
Hercumerc = Kargaşa , Kaos , Ana baba günü
Herıqandın = Akıtmak , Akış sağlamak , Akıntı , Akıntı yapmak veya eylemek (mz) Sözlerdeki akış veya konuşma akışı *** Herıqandına avê = Su akışı *** Herıqandına veşanê = Yayın akışı *** Xwin herıqandın = Kan akıtmak *** Herıqandına xeberdanê = Konuşmanın akışı *** Herıqandına gıliya = Sözlerin akışı , Lafların akışı
Herk / Herq = Karık , Küçük kanalcık
Herımandın = Haramlaştırmak
Herq 1 = 1 Arık, Ark , Küçük kanal , Cetvel / Mandal 2 Akak , Oluk , Savak ,Su kanalı *** Herıqe avdanê (syn) = 1 Su sulama cetveli , Su sulama mandalı 2 Su sulama kanalı *** Herıqe avê (syn) = 1 Su oluğu 2 Su kanalı , Su akakğı *** Herıq vedan (syn) = 1 Arık açmak 2 Kanal aşmak *** Herıqe çıkandınê = Dikim karığı , Fide dikme arığı
Herq 2 = Akıntı
Hêrs [syn]= 1 Öfke , Hırs ,Sinir , Asap/ Asab 2 Depresyon , Hınç , Kızma*** Hêrse hêrs = 1 Öfke öfkeyle , Sinir sinirli 2 Sinirlice , Asabice *** Naxaşiya hêrsê = Sinir hasyalığı , Asabiyetlik
<< bkz Rık >>
Hêsaketın = Sinirlenmek , Öfkelenmek , Kızmak
Hêrsbûyin / Hêrsbûn = 1 Sinirli olmak , Kızmak , Öfkeli oluş , Asbabice hāl ve durum 2 Hırçınlaşmak , Kızgınlaşmak
Hêrskırın / Hêrsandın = Sinir etmek , Öfkelendirmek , Asabileştirmek , Kızdırmak / Kızgınlaştırmak *** Xwe dıke hërs = Kendisi ediyor öfke , Kendisi ediyor sinir *** Hêrs kıri = Öfkelendiren , Kızdıran *** Hêrsaxwe meva derkır ! = Öfkesini sizden çıkardı , Hınçını bizden çıkardı ! *** Tu ne beledi hêrsamı ? = Öfkemi biliyorsun değilmi ?
Hêrsvan / Hêrsok = 1 Sinirci , Öfkeci , Hırçın 2 Kızıcı , Asabı bozuk 3 (sp) Holigan *** Hêrsoyi = Öfkeli öfkeli *** Hêrse hërso = Kıza kıza , Öfke öfkece *** Hêsêva na ! =Kızarak değil , Öfkelenerek değil *** Hêrsva şıxul ne başe ! = Öfkeli çalışmak iyi değil , Sinirli iş görmek iyi değil *** Zef hêrse = Çok kızgın , Çok sinirli ***Hêrsamı raneke ! = Öfkemi kabartma , Sinirimi kaldırma !
<< bkz Hevsalvan , Kerbvan >>
Hêsır = Göz yaşı
Hêrsiyat = Asabiye , Nöroloji
<< bkz Kerbiyat , Hevsaliyat >>
Hêrsiyatvan [tz] = Asabiyeci , Nörolog
<< bkz Hevsaliyatvan , Kerbiyatvan >>
Hêsa = 1 Kolay , Basit , Zorsuz , Yalın 2 ( techn ) Teknik 3 Kestirim ( ss ) Kısa kestirim *** Hêsa anjı zor … ! = Zor veya kolay … ! *** Hêsa tê kıvşe ! = Kolay görünüyor , Basit geliyor ! *** Usa hêsayê ! = Kolayı böyle , Böyle kolay ! *** Zef hêsati'va hıldıgıre ! = Çok kolaylıkla kaldırıyor ! *** Hêsiya = Kolayca *** Hêsanti hılgırtın ( syn ) = 1 Kolaylaşmak , Kolaylaşma 2 ( rgd ) Basitce tutum , Cddiyetsizlik
<< bkz Sıvık >>
{ Diğer Diyalekt'ler : Pêdani , Asan , Gengaz }
Hêsabûn = Kolay olma , Basit olma
Hêsabûyin = 1 Kolaylık , Basitlik 2 Basit oluş , Kolay olmak
Kolay oluş , Basit olma *** Hêsan’î = Kolayımsı , Kolaycıcık
<< bkz Sıvıktahi / Sıvıkayi >>
Hêsakırın = 1 Kolay yapmak , Basit etmek 2 Kolaylaştırmak , Basitleştirmek , Kolaylatmak
<< bzk Sıvıkkırın >>
Hêsahi / Hêsayi / Hêsati = 1 Kolaylık , Basitlik , Basitce , Pratik , Teknik 2 ( Yüzeysel = Serobero ) *** Hêsahi'we ! = Kolay gelsin *** Hêsani = Basitce , Kolaylık (mz) Kısa kestirme
Hêsahiyat [ techn] = 1 Teknoloji ,Teknolojik , Teknik bilgisi , Pozitif fen uygulamaları , Fen bilgisi 2 Tatbikī bilgi ,
Tecrūbe Bilgisi , Metodik uygulama
<< bkz Fen ,Cerıbandın , Tecûrbe >>
Hêsani = Basitlik , Kolaylık
Hesıbandın [ f ] = 1 Sanmak , Sanı Varsaymak , Varsayım , Farzetmek , Zannetmek , Zannü tahmin 2 Hipotez , Kabuli şartlara bağlı durun , Mefruz , Mevhum , Muayyel *** Çinıstane teze diti çiniya gı cëwi dıhesıbine ! = ( red ) Çin ülkesini yeni gören tüm çinlileri ikiz sanar ! 2 Farazā , Farazi Teori , Faraziye , Kuram
3 Ümit etmek , Umma 4 İhtimal , İmkan dahili sanma , Olanaklık veya olasallıkta tahmin 5 Tasarım , Değer vermek 6 Dikkate almak , Addetmek , İtibar etmek , İttihaz etmek 7 Add , Değer vermek , Saymak veya Sayılmak , Nazari nokta 8 *** Hesıband’î = ( syn ) 1 Tasarı 2 Dikkate alınık , Hesaplı kitaplı *** Â vi deri bı hesıbine ! = 1 ( syn ) Tam burayı dikkate al ! 2 Tam burasını nazari nokta say ! *** Hesıbandın’â …… tım hestiye ( ! ) = …… tasarısı hep kemiktir ( ! ) *** Usa hesıband = ( syn ) 1 Öyle farz etme 2 Öyle umdular *** Usa tê hesıbandın ! = Öyle farz ediliyor , Öyle sanılıyor ! *** Hesıbandın’ä filozof’â = Filozoflar teorisi , Felsefeci faraziyesi *** Me …… hesıbandın ! = Bizi …… addettiler / Bizi ..…. Ittihaz ettiler !
<< bkz Nezeriyat , Hıgitiyat , Heyzandın Ümit için : Hêvi , Hivyabûyin Farz için Ferz , Şerd Olanak için : Derfet >>
Hes / Hest = 1 His , Duygu , Sezi , Seziş 2 İzan *** Hesa hesayi hes tê kırın = Kolay kolay hissediliyor *** Hë hıs nekır = Daha hissetmedi *** Bı hest = Duygulu *** Bê hest = Duygusuz
<< bkz Hıs >>
{ Diğer Diyalekt’ler : Dılin Sehek }
Hesdar = Duygulu
Hestyar = Duyarlı , Alakadar
Hestyarkırın = Duygulu kılmak , Hisdar etmek
Hesaw / Hesab = 1 Hesap / Hesab 2 Cebir 3 Hendese 4 Matamatik , Aritmetik 5 Riyaziye 6 Muhasebe 7 (fin) Konto 8 (mz) Tahmin veya tasavvur *** Hesaw a mı (syn) = 1 Hesabım 2 Tasavvurum *** Hesaw a te = Hesabın *** Hesaw pırskırın = Hesap sormak *** Hesaba me çı gırt ? = Hesabımız ne tuttu ? *** Ev hesab jı mın = Bu hesab benden *** Hesaw a mı ne gırt = Hesabım tutmadı *** Tê hesaw a te ? = Hesabına geliyormu ? *** Hesab gırtın (syn) = 1 Hesab tutmak 2 Hesap kapamak *** Hesabaki = Bir hesap , Bir hesab *** Hesaw hıldan = Hesap almak *** Hesab nıvisandın = Hesap yazmak *** Hesab bırin / Hesaw bırin = Hesap kesmek *** Hesab vekırın = Hesap açmak *** Hesab çêkırın = Hesap etmek , Hesab yapmak *** Hesaba cebrê = Cebir hesabı *** Hesab zanin = Hesap bilmek *** Hesab ditın = Hesap görmek *** Hesaba cızdanë = Hesap cüzdanı *** Hesab derxıstın = Hesap çıkarmak *** Roja hesabê = Hesap günü *** Hesawa bankê / Hesaba bankê = Banka hesabı *** Hesab gı xerabû = Bütün hesap bozuldu *** Gori hesabamı ... = Hesabıma göre ... *** Cedwele hesabê = Hesap cetveli *** Hesawa defterê = Hesap defteri *** Makina hesabê = Hesap makinası *** Hesab pırskırın = Hesap sormak *** Şıxula hesabê = Hesap işi *** Hesab dayin = Hesap vermek *** Jı hesabê xıstın = Hesaptan düşmek *** Hesaba pêçiya = Parmak hesabı *** Texte hesabê = Hesap tahtası *** Hesab negıre = Hesap tutmuyor *** Hesabaki xurtva = Güçlü bir hesap ile *** Vi hesabida ... = Bu hesapta ... *** Ev hesab biramıda nema = O hesap hatırımda kalmadı , O hesab aklımda kalmadı *** Hesabi gav avêtın = Hesap ile adım atmak *** Hesabva rabûn û rûnıştın = Hesap ile kalmak ve olturmak *** Bê hesab = Hesapsız *** Bê hesawi = Hesapsızlık *** Hesab xelaskırn = Hesap bitirmek *** Hesawa mal bazarê negırt = (red) Evdeki hesap pazarı tutmadı *** Hesaw kutakırın = Hesap bitirmek , Hesap tüketmek *** Hesab şaşe / Hesaw şaşe = Hesap yanlış *** Hesaba şaş lı Baxdaye dızvıre . = (red) Yanlış hesap Bağdattan döner . *** Hesaba wura ne gırt lı vıra = Ordaki hesap tutmadı burayı
{ Diğer Diyalekt’ler : Hisab , Amar , Bers , Beris , Hesêb . Heseb }
Hesawdar / Hesawkar = Muhasebeci , Hesapcı
<< bkz Hesawvan >>
Hesawvan / Hesebvan = 1 Muhasip , Muhasebeci , Hesap işleri yapan , Hesapçı 2 Riyaziyeci , Riyazi , Matamatikçi *** Hesawvanî (syn) = 1 Muhasebecilik , Muhasiplik 2 Muhasebat , Hesap görme işleri , Hesapçılık *** Hesawvanan / Hesebvanan = Riyaziyum , Riyazi ilimlerle uğraşanlar , Matamatikciler
Hesavder / Hesawxane = Sayıştay , Divan-ı muhāsebat Hesawkar [adj] = Muhasebeci , Muhasip , Sayman (mz) Hesabını kitabını bilen
Hesawkırın = Hesap etmek , Muhasebat *** Hesaw pırskırın = Hesap sormak
Hesp = At , Beyğir *** Bı hesp = Atlı *** Bê hesp = Atsız
Hespa fehl = Aygır at
Hesın = Demir *** Bı hesın = Demirli *** Bê hesın = Demirsiz *** Perde hesın = Demir perde
Hesınker = Demirci
Hesın kırın = Demirlemek
Hesıxane = Demirhane
Hesbûyin / Hesbûn = Hislenme , Duygulanma
Heskırın = Sevmek , Aşık olamak
Hessas = Hassas
{ Diğer Diyalekt’ler : Pejnbar }
Hesesiyet = Hassasiyet , Tiyizlik , Hassas hāl veya durum , Hissiyet
<< bkz Hıssiyat >>
{ Diğer Diyalekt’ler : Hesasi Rişi ,Hestiyari , Penjbari , Peljeni }
Heşa = Hāşā , Neminasibet *** Heşa xwedë yek na duduwiya = Hāşā bir değilde iki olsaydı *** Heşa lı cemaete ... = Hāşā cemaattan ... *** Heşa hılnere serxwe ... = Hāşā üzerinize almayın ...*** Heşa me go merıve = Hāşā biz insan dedik
Heşyar = Uyanık
Heşyarkırın =1 Uyandırmak 2 Duyarlı kılmak
Hev = Birlikte *** Hev nêrän = Bakışmak
Hevakırın = Yapıştırmak , Kaynak yapmak
Hevbaketın = Kapışmak , Girişmek , Boğuşmak
Hevnegırtın = Çelişki
Hevnegırti = Çelişkili
Hewal = Durum , Vaziyet , Ahval
Hevxıstın [syn] = 1 Çatışma , Şamata , Kargaşa , Çıngar , Kavga , Dövüş / Dövüşmek , Vuruşmak , Gürültü patırtı 2 Bir birine çarpmak , İki şeyibir birine tokuşturmak , Çırpmak
<< bkz Levxıstın , Hevketın 1 >>
Hevketın [syn] = 1 Kargaşa , Şamata , Anarşi , Çatışma , Sürtüşme 2 Tokuşma / Tokuşmak , Tanpon veya benzer yere çarpışma ,Çarpışmak , Toslanmak 3 Bir birine düşmek , Hegāmeleşmek , Gürültü patırtı (mz) Bozuşmak
Hevberdan = Saldırtmak , Vuruşturmak , Dövüştürmek , Kavaya itmek , Aralarını bozmak
Hêvi 1 = Umut , Beklenti
Hêvi 2 = Kuma
Hêvojtın 1 / Hëwotın [ m ] = 1 Emireylemek, Buyruk 'salmak , Buyruk göndermek , Buyurmak ,Ünlemek 2 ( mil ) Kumanda etmek , Tālimat vermek , Komut etmek , Fernam etmek , Ferman bvuyurmak 3 ( lr ) İrade etmek , İş'ār'da bulunmak 4 Sözlü emir , Direktif , Sevk ve irade etmek 5 ( vgl ) Buyuruş , Buyur etmek , Buyruk 6 ( rel ) Vahiy , Vayh *** Hêvotına xwede cc = Allāhın cc buyruğu /… vayhi ( rel ) *** …dı hëvoje dıwe vare ! = ... buyuruyor diyor gel ! *** Mı hêvote rûvi rûviji hêvote boçıkaxwe ! = ( red ) = Ben tilkiye buyurdum tilkide kuyruğuna buyurdu ! *** Ne hêvojıme te lë hëvojme kê ! = ( vgl ) Sana irade etmesem ya kime edeyim , Sana kumanda / komuta etmesem ya kime edeçeğim ! *** Hê hêvojtıne fehm neke = ( zz ) Daha buyruktan anlamıyor *** Bı hêvoje ! = Emret ! *** Ew wanana dı hêvot. = ( vgl ) O onları komuta ediyordu . *** Me êvotıne mevantiye ! = (höfl ) Bizi misafirliğe buyur etmişler ! *** Hêvoje ware ! = Buyur et gel ! *** Jera hêvotım ! = Buyur ettim ! *** Hëvojti = (syn) 1 Buyruksal , Emirsel 2 Emirber , Buyrulan kişi *** Hêvojki = Emri vaki , Emredilişce , Buyruksallıkla
<< bkz Ferman kırın , Êmır dayin /… kırın >> hêvotına Dê û bav â ji … = Anne baba buyrukları'da … , Aile talimat nemesi'de … , Anne baba öğretileri'de …
Hevrişk = Tere yağı ve sıçak ekmekle ezip yoğurma ile hazırlanan yemek
Hevirtışk 1 = Maya , Hamur mayası
Hêvojtın 2 = 1 Emir / Emir etmek , Buyruk / Buyurmak , Emreylemek 2 Tevlif etmek *** Bı hêvojtın = Talimatlı , Emirli , Direttifli
Hêvotın 1 = 1 Ünlenmek , Çağrılmak , Davet edilmek 2 Buyrulmak , Emirlenmek 3 (mil) Talimat / Talimat vermek , Komut / Komutlanmak
<< bkz Hëbûnyin , Gaskırın >>
Hêvotın 2 = 1 Buyurmak , Emir vermek /… etmek , Sevk ve komuta etmek 2 ( pe ) Talim ettirmek , Nazari bilgiyle öğretim veya izahta bulunmak 3 ( rel ) Vahiy , Vayh
<< bkz Hêvojtın , Sevk etme için : Şandın , Ferman >>
Hêvondın [syn] = 1 Buyrulmak , Emirlenmek 2 Çağrılmak , Ünlenmek *** Bê hêvondın tu tıştek nê kırın =Emir edilmeden hiç bir şey edilmiyor , Buyrulmadan hiç bir şey yapılmıyor *** Hêvondın lj mı kırın lıj we = Emir vermek benden yapmak sizden , Buyruk benden etmek sizden
<< bkz Hêbûyin >>
Hêvojvan [adj] = Buyurucu , Emir veya komuta eden , Sevk ve idare eden , Direktif eden 2 Müteallik , Alākadar *** Hëvotivan =Buyurucu olan , Emir edeci olan
<< bkz Fermandar >>
Hêvojbûyi [adj] = Emirber , Yaver , Emir eri , Emir kulu
Hêvojbûyin / Hêvojbûn [syn] = 1 Emirlenmek , Buyruklanmak 2 (mil) Talimatlanış , Komutalanış , Sevk ve idare olunmak veya olunuş
Hevşw = Avlu , Ev önü
Hew = Tane *** Hewek = Bir tane , Biricik
Hewas = 1 Heves , Gıpta , Özenti , İmrenmek , Arzu 2 İlgi , Sempati 3 Morel *** Hevasa dıl = Gönül arzusu , Gönül hevesi *** Hewasam tune = Hevesim yok , Arzum yok *** Hewasa mı = Hevesim , Arzum *** Hewasa te = (syn) Hevesin , Arzun , İsteğin , İlgin *** Hewas nekır = Heves etmedi , Arzulamadı (mz) İstemedi *** Hewasdıki ? = Heves ediyormusum , Arzuluyormusun ? *** Hewasam nema = Hevesim kalmadı , Arzum kalmadı , Özentim yok *** Bê hewasi = Hevessizlik , İsteksizlik
{ Diğer Diyalekt’ler : Hewes , Xwast , Peroş , Daxwaz , Xwezi }
Hewasat = Hevesat , Hevesler
Hewasbûyin / Hewasbûn = 1 Hevesli olmak , Meraklı oluş veya olma , Arzulu olmak 2 Sempatikleşme
Hewaskırın = 1 Hewes etmek , Özenmek , Arzulamak 2 Tamahlanmak *** Hewasdıkım = Heves ediyorum , Arzuluyorum
Hewasbûyin / Hewasbûn = Hevesli olmak , Heveskārlık
Hewaskırın = 1 Heves etmek / Heveslanmek , İmrenmek , Özenmek , İlgi beslemek , Arzulanmak 2Tamahlanmak *** Hevasdarkırın = Hevesdar etmek , İmrendirmek , Heveslendirmek , İsteklendirmek , Arzulandırmak
Hewasvan = Sempetizan , Heveskār *** Hewasvanî = Sempatizanlık Heze
Hewl = Çaba , Uğraş
Hewdan = Çabalamak , Uğraşmak
Heya 1 = Kadar ,Miktar *** Heya iro = Bu güne kadar *** Heya duh = Düne kadar
Heyam = Dönem , Zaman , Vakit *** Heyama êvarê = Akşam vaktinde ***Heyame ro çû ava = Akşam vaktinde güneşin batışı *** Heyame nivro = Öğlen vaktinde
Heyran =Hayran
Heyşarkırın / Hışyarkırın [syn] = 1 Uyandırmak 2 Uyarmak , İkaz etmek , İhtar etmek
Heyşarbûn = Ayılmak , Uyanmak
Heywan [zoo] = Hayvan , Davar *** Hewşa heywana = Hayvanat bahçesi *** Heyvanan Afriki = Afrika hayvanları *** Heyvana Afriki = Afrika hayvanı *** Bazara heywana = Hayvan pazarı *** Mina heywana / Nota heywana = Hayvan gibi , Tıpkı hayvan *** Heywana du pê (mz) = İki ayaklı hayvan , Haynanı nātık , İnsan *** Heyvana netık = (mz) Hayvanı nātık , Alınlı hayvan , Anlı açık veya dik hayvan , İnsan *** Heywanti = Hayvanlık
<< bkz Dewar , Rewer Alın için Netık >>
Heyv / Hiv [ast]= Ay
Heywanat = Hayvanat , Hayvanlar , Canlılar *** Heywanati = Hayvanca davranış ,Vahşice tutum *** Heywanatvanî = Hatvanatcılık , Haywanlarla geçen hāl ve durum
Heywanî = Hayvanī , Hayvan gibi (mz) Vahşi , Kaba tutum , Hayvansal , Hayvansı
Heywanbûyin / Heywanbûn [mz] 1 Hayvan olmak , Hayvanlık , Anlayışsız ve kaba olmak , Hayvanlaşmak 2 Aptal ve bön olamak , İdrak ve mantıksız olmak , Hayvansı hāl veya durum
Haywan kırın [mz] = Hayvan etmek , Hayvanlaştırmak , İnsanlıktan alı komak
Heywaniyat [zoo] = 1 Hayvan bilim , Hayvan ilmi ,Zooloji 2 (mz) Görgüsüzlük
Hezeke / Hezek = Batak
Hêzın [syn] = 1 Dost , Yāren , Ahbap , Muhib , Yoldaş 2 Sırdaş *** Ne qem ma neji hêzın = Ne dost kaldı nede ahbap
< Qem , Omıt , Hogır >>
Heyf 1 = 1 İntikam , Aht 2 Boşuboşun , Öç *** Heyf hıldan = İntikam almak
Heyf 2 = Kıyamamak , Yazık
Hevsar = Gem , Yular
Hêrandın = Üyütmek *** Genım hêradın = Buğday üyütmek
Hevıng = Dibek
Hewandın = KOruyup besleme , Ağırlama
Hewsal = Temehül ,Morel
Hevsal = Akren , Aynı yaşta
Hêzın = İç geçirme , Hıçkırık
Hezar = Bin Sayısı *** Hezar hezari = Biner biner *** Hezaran = Binlerce