Rêzbûna : Me / Mê
Me : Sıralaması

************************************* Tex
Meçhûl = Meçul

Meftune = Diyarbakırda milli bir yemek

Mêvan = Misafir , Konuk *** Guhva mevanbûm = Kulak misafiri oldum
Mellıs = Tünek

Melısandın = Tavukları yakalamak için söylenir , Pusturmak ,

 Sindirmek

Me [ rgd ] = Biz *** Me we duh … = Biz sizi dün … *** Ew meva hatıwu . = O bizle gelmiş idi . *** Me xwe xwe xwekır = Biz kendi kendimize ettik , Biz kendi kendimize yazık ettik .*** Em zanın ! = Biz biliyoruz !*** Ye we bûyi meji bû . = Size olan bizede oldu .*** Ye me = Bizim , Bizimki *** Meji = Bizde *** Dıbezıne me ! = Bizi azarlıyorlar ! *** Bendewara mene = Bize odaklanmıilar , Bizi kolluyorlar *** Ser serame cıviyan .= Başımıza toplandılar , Biriktiler başımıza . Me da sresraxwe = Başımızın üstüne koyduk , Sevgi hürmetle ile ele aldık *** Me dan ser seraxwe . = Bizi baş üstüne koydular , Bize sevgi saygı tuttular . Me çıkır ? = Biz ne yaptık ? *** Me ditın ! = Bizi gördüler ! *** Mı nego me gışta bınivise . = Ben demedim hepimizi yaz .
<< bkz Em >>

Mê [ rgd ] = Dişi , Kancik , Dişi uzva sahip canlı bitki , hayvan veye insan *** Dêl = Kançık köpek veya kedi gillerden her hangi hayvan . *** Şepal = Dişi aslan *** Mê nav = 1 ( grm) Dişil sayılan isim, Müennes 2 Dişiye āit isim ayşe fatma gibi *** Mêvani =1 Feminizm 2 Erkek düşmanlığı 3 Misafirlik *** Çêre mê = ( bot ) Zeravent ,Loğusa otu *** Devık mê = Kadın ağızlı , Kadınsıl dil kullanan erkek *** Mêki = ( Grm ) Dişil , Müennes *** Mêti = Dişilik *** Mêkırın / Mêkikırın = Dişileştirmek *** Mêvanki kırın / Mêki kırın = ( grm ) Dişileştirmek

 Meraş [pr] = Maraş

Mêrdin [pr ] = Mardin

Mehrum = Mahrum

Mehi = Maaş ,Aylık
Medeni = Medeni
Melike = Kıraliçe
Memnûn = Memnun

Mendık = Peynir otu
Mergisk [zo] = Kerten kele  , Küçük keler ,  Bazı yörelerde Yılancık denilir
Memık = Emzik
Melum = Malum
Mêr [syn] = 1 Erkek  2 Koca 3 Er kişi

Mer / Bêr  = Tarım aleti    Kürek

Merkırın = Bellemek 

Mehr  = Yılan

Meral = Meral , Ceylan balası 

Mêrber = Bel küreği

Mêrdin = Mardin

Merhale = Merhale , Aşama , Etap , Evre 

Mertebe = Mertebe 

Merxale = Merhale , Aşama

Mêrxas = Yiğit , Efe , Fedayi , Kabadayı , Kulhanbey , Cesur ,Bsahadır

Mêrxasi / Mêrxasti =Basalet

Mexber = Makber , Anıt mezar

Mexmer / Mexmûr = Kadife

Meşrep = Meşrep

Meş = Yürüme

Mêş = Arı , Sinek *** Mêşa hıngıvi = Bal arısı *** Mêşa zer = Sarı arı *** Mêşa kera = Eşşek arısı *** Şira mêşa = Arı sütü

Meşaqat = Meşakkat , Sıkıntı , Güçsüzlük , Zahmet

Mêşvani = Arıcılık

Mêvan = Arıcı 
Meşk = Yayık ,Tulum *** Dewe meşkê = Yayık ayranı
Meşhur = Meşur

Meşaqet = Meşakkat , Zahmet verici iş


Mertal 1 = Yalın

 Merengoz = Marangoz

Mertal 2 = Kalkan , Daraka

Mertebe = 1 Mertebe , Mevki , Makam  2 Zirve
Meraq = Merak
Merifet = Marifet
Mertek = Mertek
Merajo [bot]= Kuş konmaz bitkisi
Metel = Hayret , Garip, Şaşkınlık
Mest = Mest

Merx = [bo] Ardıç
Merxale= Aşama , Merhale , Safha 
Merifet name = Marifet name
Mesele = Mesele , Problem , Sorun
Meselok = Hikaye 
Mes = Oda içinde keyilen ayak kabı
Mesnet = Mesnet , Dayanak
Mest [syn] =1 Mest , Gark 2 İhya
Mesref = Masraf
Meşreb = Mizaç

Meşin = Yürüyüş


Mergisk [zo]= Keler



Met = Hala , Babanın kız kardeşi

Mêtın = Emmek *** Gollık dımêje = Buzağı emiyor

 <<bkz  Mıjandın>>

 Mêrg = Çayırlık

Mêrge = Otlak, Mera
 Merc = Kuruşmak  , Yadeş , Bahis *** Varêra merc bigirin = Gel birlikte yadeş kuruşalım

Mefkûre = Mefkure , İdea , Gaye olunan şey , Tasavur hālindeki gaye

Meh = Ay *** Mehe hıngıvi = Balayı *** Meheki bêxawad = Çalışmasız bir ay

Mehin = Kısrak

Mehkûm = Mehkūm *** Mıllete mahkûm = Mahkūm Millet

Mehtel mayin = Bakakalmak , Avallaşma

Mehtel = Kayıtsız kalma . Acayiplik

Mêxık [bot] = Kara biber , Baharat’ta karanfil

Mêxık 2 = Sivri sinek
<< bkz Vuzık>>
 

Mêjiti 2 = Beyincilik , Akılcılık

Mêjandın [syn] = 1 Emmek 2 Emdirmek , Meme emmek


Mêjikok = Beyincik

Mêji = 1 Beyin , İlik (mz) Akıl , Us , Mantık , Dimağ , Şuur 2 Kemiklerdeki ilik *** Bê mêji = Beyinsiz *** Bı mêji = Beyinli *** Mêjiya seri = (syn) 1 Kafadaki akıl 2 Kafadaki beyin *** Mêji xwin bûyin = Beyin kanaması *** Mêji şûştın = Beyin yakanası *** Kêm gırtına mêjiyê = Beyin iltihablanması *** Hejandın bûna mêjiyê = Sayın sarsıntısı , Beyin sallanması *** Mêji neqşkırın = Byin nakışlamak , Motivasyon etmek *** Çermıka mêjiyê = Beyin zarı *** Av gırtına mêjiyê = Beyin sulanması *** Hestiya mêjiyê = Beyin kemiği , Beyin üstü kemiği (mz) Beyin kapağı *** Qasi mêjiya çivika = Kuş beyni kadar

<< bkz Akıl için : Hış 1 >>


Mêjidank / Hışdank = Hafıza cıhazı , Kompüter , Elekrronık beyin , Bilgi sayar
< bkz Hışdank , dang / dank >>

Mêjû = Tarih
<< bkz Dirok , Tarix >>

Mejûnıvis / Mêjûvan = Tarih yazarı , Tarihci

Mêjivan = 1 Beyinci (tz) Beyin cerrahı

Meder = 1 Medar , Yer ve sıfat özellik ihtivasında belirteç , Sıfatlarda Kürt'çede ön , son ek ,Türk'çede ön ek 2 Hareket halindeki cismin devindiği yer , Mahrek , Dönence , Hareketin veya devingen helin belli olan alanı örnegin yörünge ( fz ) Eksen , Mihver (mz) Sebep ,Vesile 3 Ortam , Piyasa , Ortalık , Ortalıktakiler ( mz ) Mekān *** Siyasetmeder = Siyasetci , Ortamcı *** Hesretmeder = Haretkeş *** Meder’â dılamı = Gönlümün medarı *** Meder’ä şabûne = Medarı ifihar *** Vi medere = Bu ortanda , Bu koşulda
( * 16 )
<< bkz Gerinek >>

Medrese = Medrse
<< bkz Dıbıstan ; Xwedıgeh >>
{ Diğer Diyalekt'ler : Dabıstan , Meytew }

Mexel = 1 Hayvanın yatma hali  2 Mahal

Mêxık = Sivri sinek

Mexlûq = Mahlūk
<< bkz Rewer >>

Mexlûqat = Mahlūkat
<< bkz Rewerat >>


Mekan = 1 Mekān , Yer , Mahal , Mevki , Yurt 2 Bulunulan , Mesken yer , İkāmetgāh 3 Konumluk 4 Nokta 5 ( mz / mil ) Mevzi 6 ( ast / phil ) Feza , Uzay *** Mekan gıryın / Şûn gırtın = Mekan tutmak , Mevki almak *** Dewseda = Mekanında , Yerinde *** Mekanaxweda = Mekanında , Yerinde Mekana sterka = Yıldızların mekānı
<< bkz Meder , Şûn , Dews , Ci 2 İkāmetgāh için : Xani , Mal 2 Mevzi için : Senger , Qeleçe >>


Mêkut = Tokmak ,Balyoz , Topuz , Tolga

Mêl  = 1 Meyil , Eyilim , Temāyül , İlgi , İltifat , Tenezül 2 (mz) Tesavvur , Gaye 3 Tercih , Alāka , Münāsebet , Rābıta 4 İdea , Ülkü 5 İptila *** Mêldarî = 1 Rağbetlilik , Tercihsellik (mz) Hürmet ve itibar 2 ( mz) Yārenlik , Sevgi , Muhabbet 6 Pür hissiyat , Nazari dikkat *** Mêldayin = Meyil vermek , İlgilenmek , Alāka göstermek , İltifat etmek *** Mêlamı = İlgim , Tercihim , İltifatım *** Mêlate = Niyetin , Eğilimin , Tercihin *** Qê mêlavi vi yalira tunne / Qe mêlavi vi alira tunne = Bunun meyli bu tarafa hiç yok , Bunun gayesi hiç bu yana yok *** Mêla evda kışand = El alemin İlgisini çekti , El alemin dikkatini çekti *** Mêla çinara meyê = Komşuların ilgisi bizde , Komşulrın tercihi bizde *** Mêla tu keseki ... = Kimsenin eğilimi ... *** Mêlaki mın heye herım yekji tutne = Bir niyetim var gitmeye birde yok , Bi,r meylim var girmeye birde yok *** Mêla rëzaniyam = Politik ülküm , Siyasi temāyülüm *** Ne metıl neji mêl tê kırın = Ne niyet nede tasavvur edilir *** Mêlaxwe bıra vi yali = Meylini bu yana ver ! , Dikkatini bu tarafa ver *** Mêla mı zef kışand = Meylimi çok çekti , Dikkatimi çok çekti *** Mêla te heye ? = Meylin varmı , Niyetin varmı ? *** Mêla dıl = Gönül meyli *** Hemıki metılate tunnewu hey dılo çıma mêldar bûyi ? = (edb) Madem gönlün yoktu hey dilber neden meyildar oldun ?
<< bkz Metıl , Bal Dikkat için Mıqat >>
{ Diğer Diyalekt’ler : Ber , Xûzi , Xwari , Meyan , Ravêj }

Mêlbûyin / Mêlbûn = 1Eğilimli olmak , Meyilli olmak , İlgilenme / İlgileniş , Teveccüh etmek 2 Temyüllü olmak , Tercihlenmek , Münāsebet veya rābıta hāli 3 İlgileniş , Alākalanış , İltifatlanış 4 (mz) Ağmak , Sarkmak , Yārenlik 5 İptila olmak , Müptela olamak , Meyildar olmak , Eğilim göstermek *** Mëldarım kenra = (edb / Ş . ozan ) Müptelayım gülmeye , Müptelayım tebessüme
<< bkz Metılbûyin >>

Mêldar / Mêlvan [adj] = 1 Müptela , Meyildar / Meyilli , İstekkār , Gönüllü , Eğilimli / Eğilimci 2 İltifatkār Alākadar / Alākalı , İlgi gösteren , Yāren , Münāsebeti olan 3 (mz) İrtibatcı , Tercihli / Tercihci 4 Hayran , Alışık , Tutkun (vulg) Sırımsıklam olan << bkz Heyran , Heyrandar , Heyranvan >>
Mêlkırın = 1 Meyletmek , İltifat etmek , İlgi göstermek , Eğilimde bulunmak 2 Temayül 3 Tenezül etmek , Alāka etmek veya göstermek *** Mêldarkırın / Mêlvankırın = Müptela etmek , Tutkunlaştırmak , Alışkanlaştırmak
<< bkz Metılkırın >>

Mekka [pr] =Mekke

Melle = Hoca , İmam

Melegan [rgd] = 1 Aşırı şişmam , İri vücut yapılı 2 Obur


Melûl [syn] = 1 Melūl . Hazin , Hüzün , Tasa , Keder , Elem 2 Dertli , Derbeder , Umutsuz 3 Üzgün / Üzüntülü , Gamlı , Mahzun , Garip 4 Mahrum veya mürüvetsiz , Mutsuz , Çaresiz
<< bkz Zelûl , Xemgin >>
{ Diğer Diyalekt’ler : Xemnak , Xembar , Xemgir }

Melûlbûyin / Melûlbûn [syn] = Melūl olma veya olmak , Hazinli olma , Hüzünlü olma , Tasa ve kederli hāl , Elemli olmak 2 Dertli oluş , Derbederlik , Umutsuzluk 3 Üzgün veya üzüntülü olmak , Gamlı oluş , Mahzun bulunmak , Garip olmak 4 Mahrum veya mürüvetsizlik , Mutsuzluk , Çaresizlik

Melûm = Malum , Bilen 


Men = Men , Yasak , Önlem , Māni , Her hangi bir duruna müsaadesi olmama , Nehy *** Men’ê  mıhakeme ( Dadıgeh ) = Men-i muhakeme , Muhakemeyi durdurma
<< bkz Qedexe >>

Memık = Emzik , Biberon

Menbûyin / Menbûn = Men oluş , Yasaklı hal , Yasaklanış , Māni oluş *** Menbûn rabû =Men oluş kalktı


Menfi / Bêhûde = Menfi , Olumsuz
<< bkz Bêhûde , Bê êsıl >>
{ Diğer Diyalekt'ler : Axırşer , Notr , Neyini }



Menkırın = Men etmek , Tekerrüre son , Yasaklamak , Nehyetmek , İzİn vermemek *** Mendıke = Men ediyor , Yasaklıyor

Mene 1 = Māna , Anlam , İma , Dokunmak , Bir işaret veya bir söz bir ismin mānen anlamdaki ifadesi , Lafzın delaleti 2 Kavram ( Rel ) Meal , Mazmum 3 Bahane *** Bê mene = Mānasız , Anlamsız ( mz ) Yersiz , Yakışıksız *** Bê meneti = Mānasızlık , Anlamsızlık *** Mene têxıstın = Māna katmak *** Mene gırtın = Māna tutmak ( mz ) Nazlanma guzlenme *** Mene hıldan = 1 Māna almak , Mānalanmak 2 Bahanelenmek *** Mene çı ? = Ne mānası ?
{ Diğer Diyalekt'ler : Rêza ,Wate ,Xwebêj , Raman , Ariş }

Mene 2 = İnceleme , Muayene

Menebûyin / Menebûn = 1 Mānalı olma , Bahaneli olma , Anlamlı oluş , İmalı bulunma 2 Mānalandırılmak ( rel ) Mealli oluş

Menevan / Menedar 1 [ rgd ] = Mānacı , Anlmcı , Filolog
<< bkz Menezan >>

Menedar 2 / Manidar = Mānidar , Engelleyici
<< bkz Manidar >>

Menekırın = 1 Mānalandırmak , Manalaştırmak , İmalandırmak , Anlamlandırmak , Değerlendirmek  2 Kavramlaştırmak ( rel ) Mealleştirmek 3 Bahaneleştirmek 4 (tz) İncelemek , Muayene etmek , Tetkiketmek *** Bën mene kırıne = Mānalı hale getirmemk *** Mene dayin = Māna vermek *** Mene gırtın = Bahane bulmak (mz) Püsküllendirmek
<< bkz Mezekırın , Teselekırın , Şirovekırın  >>

Meneki = 1 Mānalı , Anlamlı , Dokunaklı , İmalı 2 Bahaneli

Meneti = 1 Mānaca , Anlamca , Dokunaklıca 2 Bahanelice

Menezan [rgd] = Anlam bilimci , Māna bilgini , İşaret ve senbol gibi tarihi kalıntılarla bulunan çizgi veya im’lerin ifadesini çözmesini bilen anlayan , Filolog

Menehiyat [ling] = 1 Anlam bilimi , Semantik , Anlam bilgisi , Filoloji *** Menehiyati = Filolojik , Filolojiye dair 2 Mameviyat
<< bkz Fehmiyat >>

Menzûme = Dizge

Mehr / Mer [zoo] = Yılan *** Mehrâ kor = Kör yılan , Sarı yılanda olarak bilinir *** Mehre zengılok = Cıngıraklı yılan , Kobra yılanı *** Çerma merä = Yılan derisi *** Mehrä avë = Su yılanı


Mehrgisk / Mergisk [zoo] = Keler , Küçük kertegelerden bir kertenge
<< bkz Gum gumok >>


Mêr 1 = Erkek , Er /Er kişi , Adam , Herif , Zat 2 Cesur 3 Refika *** Merti = Kacalık *** Mêreki = Bir erkek , Bir herif , Bir adam *** Mêre merki = Erkek erkekce *** Mêrki / Mêrani = Erkekce , Erce *** Mêranki = Erkeksi *** Bê mêr = Kocasız *** Mêramı = Kocam *** Mêrate = Kocan *** Mêra du jın =İki eşli erkerk , İki karılı adam *** Mêrhıldayi = Erkek alıcısı
<< bkz Nêr >>

Mêrbûyin / Mêrbûn [adj] = 1 Erkek olmak , Er olmak , cesur olmak , Mert oluş (mz) Korkmamak , Erkeklenmek 2 Kocalamak *** Bı mêr = Erkekli , Kocalı , Koca ile *** Bûyê mêrxasamı ! = Efen olmuş , Erkekliği bana tutuyor (mz) Güçü bana yetiyor *** Mehra meranibûnê = Mehr , Koca olma akdī

Mêr 2 = Koca , Zevç

Mêrani / Mêranti [adj] = Erkeklik , Erkekce , Mertlik , Erlik , Yiyitlit ,Cesaretlilik , Cesurluk

Mêrebi = Dul erkek

Mêrxas [adj] = 1 Has erkek , Fedayi 2 Efe , Zeybek , Kızan 3 Yiğit , Kahraman , Mert 4 (vulg) Külhanbey , Kaba dayı , Fedayi , Gözü pek 5 Şövalye , Bahadır , Bıçkın *** Mêrxasi = 1 Erkeklik ,Yiğitlik , Kahramanlık 2 Centilmenlik , Ali cenaplık 3 Şövalyelik , Bahadırlık *** Mêrxastı kırın = 1 Efelik etmek 2 Kabadayılık etmek , Külhanbeylik 3 Şövalyelik etmek , Bahadırlık etmek

Mêr mêrani = Erkek erkekce , Erkek erkege
<< bkz Egit , Qehreman >>

Mersiye / Şin = Yas , Ağıt

Mêrık [adj] = 1 Herif , Adam , Erkişi 2 Koca
Merıv = İnsan , Kişi , Zad

Merıve heri baş = Sağdıç
     
Merifed = Marifet

Mêrkırın = Kocaya varmak , Evlenip erkek sahibi olmak

Mêrbûyin / Mêrbûn [syn / adj] = 1 Er kişi olamak 2 Koca olmak 3 Kocalanış , Koca sahibi olmak , Kocaya varmak *** Bûme mêra ... = Oldum koca ...

Merhamed = Merhamet , İnsaf

Mertek = Mertek

<< bkz Stûn , Istûn >>
{ Diğer Diyalekt’ler : Martak , Martag , Beşt , Cisir , Oni , Gelender , Garite , Şekle , Gırş , Rıbanek }



Metelık = Metelik
<< bkz Pûl 1 >>


Mêkut = 1 Tolga , Tokmak ,Topuz , Odundan tokmak ,Balyoz
Mêrge = Yaylak , Otlak

Merz = İnd , Özel yer , Makam *** Merze xuda = Allahın indinde 

Merzekewil / Zenbûr = Kekik

Merzenkêf = Fesleğen

Mesele = Mesele , Konu

Meselok = Fıkra



Metıl = 1 Meyil , Niyet , Meram , Kavl /Kavil 2 Düşünerek tasarı , Düşünerek proğram ,Yeğ 3 Gaye , Amaç , Erek , Maksat , Tasarı 4 Umu , Umut , Beklenti 5 Ülkü , İdea , Mefkūre , Tasavvur , Teori , Fiilleşmemiş düşüncedeki plan veya tasarı*** Metılani = Tasavvurlamak , Tasarlamak , Düşünmek *** Metıl keşti = Düş kırıklığı , Hüsranlık *** Metıl sari = İlgisizlik , Rağbetsizlik , Meyilsizlik , İsteksiz olma *** Metıl gotın = Meram anlatmak *** Metılamı = Meramın , Niyetim , Meylim , Kastım *** Metılate = Meramın , Meylin , Kastın*** Mı metılaxwe betalkır = 1Ben niyetimi boşladım 2 Ben kawlimden vaz geçtim
<< bkz Nêt , Qest Proğran için Bername Kavil için Qewl 1 >>

Metılbûyin / Metılbûn = Niyetleşmek , Tasarlımlaşmak 2 Meyilli olmakm , Temāyülde olmak 3 Umutlu olamak / Ümidli oluş 
<< bkz Nêtbûyin , Mêbûyin >>

Metılkırın = 1 Niyet etmek , Tasarlanmak , Kavilleşmek 2 Proğramlanmak 3 Yeğlemek , Meyletmek , Eğilimli olmak *** Hemiki metılate (dıl) tunnawu ewıl iqrar nekıryayi ! = Maden gönlün yoktu ezelinden ikrar eylemeyeydin ! (ebd / K.oğlan) *** Metıl kır mıva dıhat lê... = Niyet etti benle geliyordu fakat ... , Benle gelmeye eğilimliydi lākin ... *** Metıla usa nêkırın ! = Öyle niyet edilmez ! *** Me metılax kır = Biz niyetimizi yaptık *** We keva metıl kır ? = Siz kimle kavilleştiniz , Siz kimle niyetleştiniz ? *** Metıl kıriva mam = Tasarıda kaldım , Niyet eylemekle kaldın *** Metıl bırrin =1 Kavilleşmek , Kavil kesmek 2 Niyet kesmek , Niyet kesmek *** Metıl ne kır = Niyet etmedi , Yeğlemedi , Meyletmedi *** Me metıl kır vi rêyida herın = 1 Biz meylettik bu yoldan gidelim 2 Biz tasarladık bu yoldan gidelim 3 Biz bu yolda gittmeye eğilimliyiz
<< bkz Nêtkırın , Mëlkırın >>

Metılname = Taslak , Bir tezin veya ülkünin yazılı hāli , Tasarı metni
<< bkz Qawlname , Nêwêtname >>
{ Diğer Diyalekt’ler : Pêşnume , Gelale }

Metılvan [adj] = 1 Tasarımcı , Plancı , Taslakcı (mz) Organizetör 2 Ülkücü , Ülküdaş , İdealist *** Metılvanî = 1 Ülkücülük , Ülküdaşlık , İdealistlik 2 Hem fikircilik 3 Niyetkarlık / Niyetdaşlık , Meyilkarlık / Meyildaşlık
<< bkz Mêldar , Nêtvan >>

 Mêvan = Misafir , Konuk 

Mêywe = Meyva

Meze = Meze

Mêze = Bakış , Dikiz ,Seyir
<< bkz Temaşe>>

Mêzekırın = Bakmak , Seyretmek
<<bkz Temaşekırın >>

 Mezer = Önlük
<<bkz  Berdevk >>

Merzen kêf = Baharat kokulu bitkiler Kekik gibi kokulu otlar

Meraş [pr]= Maraş

Merc = Yadeş ,Kuruşmak 

Merıv = İnsan , Kişi 

Meqes = Makas

 Meya = Maya

Meyandın = Mayalamak

Meymûn [zo] = Maymun

Xınımandın = Örtmek

Mewc / Mevc = Dalga , Dalganın çarpıpta çıkardığı ses
<< bkz Pêl 1>

Mezın = Büyük , Ekber

Mezekırın = Bakmak , Dikiz etmek

Mezıntayi = Büyüklük

Mezınkırın = Büyütmek