Rêzbûna : Qê / Qe
****************
Qe [ dç ] = 1 Hiç , Asla ,Yok 2 Açeba , Belki 3 Kesin kes 4 Sıfır *** Qe bû ? = Hiç oldumu ki , Değermiydi *** Qe ne tıştek . = Hiç bir şey , Hiç bir şey değil *** Qe ne disa . = Bir daha değil *** Qe ne = Hiçgelmiyor *** Qe serti tun’ne sı hat . = Hiç yoktan darıldı *** Qe mıva tunne ! = Bende hiç yok *** Qe mıva ne ditın ! = Bende hiç bulunmuyor . *** Qe me pırskır ? = Bizi hiç sordumu ? *** Qe newe ! = ( syn) 1 Hiç olmuyor ! 2 Hiç götürme ! *** Qe te bernerım ! = ( syn ) 1 Asla seni salmam 2 Hiç seni bırakmam *** Qe tu kesek = Hiç kimse *** Qe tışteki hesab nekır = Hiç bir şeye saymadı , Hiç bir şeye hesap etmedi *** Qe me nedit = Biz hiç görmedik *** Qe we dit ? = Siz hiç gördünüzmü ? *** Qe wana = ( syn ) 1 ( allg ) Hiç onları 2 ( rgd ) Hiç onları *** Qe istan = mz Hayel ülkesi , Hiçler ülkesi *** Qe tu = (syn ) mz Hiçlik 2 (rgd ) Açeba sen *** Qe serti tunne = Hiçten , Sebebsiz *** Qe bırçibûn të bira wana ! = Hiç açlık onların aklına gelirmi !*** Qe tışte usa ne kırın ! = Hiç öyle şey edilmez ! *** Qe laqixwe negırt ! = Hiç kendine yakıştırmadı , Kendine laik tutmadı !*** Ne laqe = Uygun geğil *** Qe nebû ! = Hiç olmadı , Hiç olmuyor !*** Tıcar / Tucar = Hiç bir zaman , Kesin , Kāti
<< bkz Hêç , Tu 2 , Qet , Na >> Qebale 1 [ n ] = Götürü , Toptan iş görme Qebale 2 [ n ] = Tapu *** Kutı tapi’ya = Tapu kütüğu , Taşınmaz mal kütüğü *** Daira tapi’ye = ( n ) Tapu daire’si *** Memûr’â tapi’ya kutık’ê = Tapu kütük memuru , Tapu kütük görevlisi *** Tapivan = ( syn ) 1 (rgd) Kadastro 2 Tapu yer ölçüm memuru , Tapucu
<< bkz Kadastrocu için Kewşvan >>
{ Diğer Diyalekt’ler : Tapi , Tapû , Burunti }
Qelandın = Kızatmak
Qelender = Kalander , Babacan
Qerqeşûn = Sigara filitresi
Qerqaş = Apak , Beyaz *** Çil qerkaş = Benbeyaz
Qer = Sağır
Qer 2= Güneşten bırozlaşmak
Qebehet [ f ] = Suç , Kabahat , Halt *** Qebehet kırın = ( syn ) 1 Kabahat etmek 2 Kabahat ettiler *** Qebehet’âs çı ? = Ne kabahat’ı *** Qebehet’â xwe dave stuya mı ! = Kabahatını atıyor üstüme !
<< bkz Xeta , Şaşi , Qelat >>
{ Diğer Diyalekt’ler : Tawan , Qebhet , Pox }
Qeberdin [n] = 1 El dokuma kumaş 2 Erkek üst gisisi Qebılet / Qebıliyet ( f ) = ( n ) Kabiliyet , Beceri , İktidar , Mazhariyet *** Bë qbılet = Kabiliyetsiz , Beceriksiz *** Bı Qebılet = Kabiliyeli *** Qebıliyet hinbûnva destdıkeve . = Kabiliyet öğenmekle elde olur .
<< bkz Feyz >>
{ Diğer Diyalekt’ler : Gêrûfen , Tuwan , Çik Gevıl , Guncayişt , Tepışt } Qebile / Êl ( m ) = Boy ,Uruk ,Oymak ; Kan bağı ile bir birine bağlı göçer Aile topluluğu << bkz Eşiret , Êl , Êlat >>Qebırıstan [ n ] = ( pl ) Mezarlık , Kabiristan<< bkz Gorıstan >> Qebr / Gor [ n ] = ( sg ) 1 Mezar , Sin , Kabir 2 Yatır
<< bkz Tırb , Gor >>
Qebır = Makber , Türbe
Qebûl [ f ] = ( n ) Kabul , Evet , Olur , Tasvip ,Tasdik , Benimseyiş , Peki , Hayhay *** Hate Qebûl kırıne ! = Kabul edilmiş ! *** Jı mı Qebûl ! = Benden kabul ! *** Na ne qebûl’ê ! = Hayır kabul değil ! *** Roj’â qebûl’ê = Kabul günü *** Ez viya qebûl nekım ! = Ben bunu kabul ekmem ! *** Vi tışti’va tuçar në ye qebûl kırın ! = Bu şeyle kesinlikle kabul edilmez ! *** Kê ki qebûl dıke ? = Kim kimi kabul ediyor ? *** Qebûl mebûl tunne ! = Kabul mabul yok ! *** Qebûl’ë fermi = Resmi kabul *** Xwedê qe qebûl neke ! = Allāh hiç kabul etmesin 1 *** Ca qebûl bû ? = Nasıl kabul oldu ? *** Ça qebûl’ke ! = Kabul et artık ! *** Qebûlti = Kabulleniş *** Dıkari bıri qebûlkırıne ? = Kabul ettirebilirmisin ?<< bkz Erë >>
{ Diğer Diyalekt’ler : Pejırandın } Qebûlbûyin / Qebûlbûn [n] = Kabul olma ,Benimsenme ,Reva bulma *** Qebûlti = Kabulleniş , Benimseniş
<< bkz Erê bûn >> Qebûlkırın = Kabul etmek , Onaylamak , Evetsenmek **** Qebûl ne kırın = Kabul etmediler , Kabul edilmedi *** Qebûl nê kırın = Kabul edilmiyor *** Kır qebûl = Kabul etti
Qebûl kıri = [syn] 1 Kabul eden 2 m Kabul edilik<< bkz Erê kırın >> Qedandın [ ınf ] = ( syn ) 1 Bitirmek , Tüketmek 2 Başa götürmek , Neticelendirmek , Başarmak Sonuçlandırmak , Sona erdirmek 3 İntāc , Neticelenme , Erdirmek , (sp) Galip olmak , Husūla getirmek , Elde etmek , Meydana getirmek *** Me qedand = Başardık *** Qediya çû = Bitti gitti *** Zû’va qedandın = Çoktandır bitirdiler *** Ne qediya ! = Bitmedi , Tükenmedi ! *** Nê qedandın ! = başarılmıyor , Üstesinden gelinmiyor ! *** Qedand’î = 1 Bitik , Sona erik 2 ( Rnd ) Bitiren , Tüketen , Sona erdiren , Neticelendiren<< bkz Xelaz kırın , Kuta kırın , Dawi >> Qedexe [rgd ] = 1 Yasak , Men ,Memnū , Memnūiyyet 2 Haram ( Rel ) *** Qedexeti = yasaklı *** Me qedexe dıke ! = Bizi men ediyor ! , Bize māni oluyor ! *** Jiyan’ä qedexeti = Yasak’çıl yaşantı *** Qedexevan’î = Yasakçılık , Memnūkārlık *** Qedexe avarë kırın = Yasak savmak , Manikārlığı savmak *** Bı qedexe = Yasaklı *** Ne qedexeye = Yasak değil *** Nê qedexe kırın = Yasaklanamaz , Yasaklanmıyor *** Çend sal’ë qedexeye ? = Kaç yıldır yasak ? *** Bı qanûn’va hate qedexe kırın = Kanun ile yasaklandı *** Qedexe hate rakırne = Yasak kalktı *** Çek’ên Qedexe = Yasak silahlar *** Tax’ê Qedexe = 1 Yasak semt , 2 Yask mıntıka 3 ( srs ) Yasak yön , Yasak istikamet , Yasak taraf *** Lëker ’ê qedexe = Grm Yasak fiiller *** Der’ên qedexe ! = Yasak yerler ! *** Bazar’ê qedexe = Kara borsa *** Ev der tera qedexeye ! = Bu yer sana yasak ! *** Boy çı bû qedexe ? = Neye Yasaklandı ? *** Em vi qedexeyi nasnekın ! = Biz bu yassağı tanımıyoruz !
{ DiğerDiyalekt’ler : Qadaxe , Men , Astengi } Qedexebûyin / Qedexebûn = Yasaklı olma , Memnū olunma , Men durun *** Qedexe’da ma! = Yasakta kaldı ! *** Kingeva qedxeye ? = Ne zamandan beri yasak , Hangi zamandan yasak ? *** ( Rgd ) Mıra qedxeye = Bana yasak *** Wana qedexe nekırın ! = onları yasaklamadılar ! Qedexekırın = Yasaklamak , Men etmek , Yasaklama , Memnūiyyet Qedem 1. [ mz ] ( Göreçe ) Ayak , Ayak ölçüsü , On iki parmaklık ölçü
Qadem 2 [ n ] = ( syn ) 1 Seviye , Yaşıt 2 İntisab, Biryere bir māiyyete girmek , Kıdem 3 Bir mansaba tayin olunmak 4 ( mil ) Terfiye , Rütbe , Aporet veya Nişiane *** Qedem gırtım = Kıdemlenmek , Yükselmek *** Qedem’ î = Kıdemli *** Qedemate xer we = Kıdemin hayırlı olsun *** Qedemate ser sera û ser çeva = Kademin başın ve gözüm üstüne *** Bê Qedem = Kadem’siz Qedeme [ f ] = ( syn ) 1 Basamak , Merdiven ayağı 2 Kademe ,Aşama , Süreç 3 (Geogr ) Tabaka , katman , Yer damarı *** Qedeme hıldan = Kademe almak *** Çend qedeme ? = Kaç kademe *** Yek qedeme = Bir kademe*** Qedeme erde = Yer katmanı , Yer tabakası *** Qedeme jêre = Alt katman *** Qedeme jore = Üst katman , Üst tabaka *** Qedeme û qedeme = Tabaka tabaka , Katman katman Qeder 1 / Bext = [ f ] = Kader , Yazgı , Alınyazısı *** Ser’pë hatınam bexteki ne bextwū = Öz geçmişimin bahtı ( Kader’i ) Bahtan sayımaz *** Qederem usane ! = Kaderim böyle ! *** Qederete usawiye ! = Kaderin öylemiş ! *** Fêla qedere = Kaderin cilvesi *** Qederexwera sıhatiye ! = Kaderine küsmüş ! << bkz Mıraz , Bext >> Qeder 2 [ n ] = 1 Kadar , Miktar , Göreçe ölçü , Nicelik 2 Meblāğ ,Gınā<< bkz Qas , Qasi >> { Diğer Diyalekt’ler : Mıqdar , Qas , Tıbab , Mêjer ,Qaç }
Qeder = Kader , Talih , Kısmet
<< bkz Bext >>
Qedervani [ f ] = Kadercilik , Fatalizm, Cebriye , İtikat , Kaza ve kadere inanclılık , Yazgıcılık Qedır [ rgd ] = ( adj ) 1 Kadir , Erkek ismi 2 (agd ) Allāh cc bir sıfatı , Mukaddir , Muktedir , Kudretli , Liyakatli *** Qedır bılınd = Yüce- Ali , Zatı – āli , Seniye 3 Tazim Qedırnas / Qedırdan’î [ rgd ] = Kadir şinas , Kadir bilir , Kımet bilir , Kadirdanlık
Qedexe = Yassak , Men
Qedife = Kadife
Qedıri [ rel ] = Abdulkadir’i Geylān’ī hz lerinin tarikatından olan
<< bkz Geylän’î >> Qedr 2 [ rgd ] = 1 Saygı , Hürmet , Kadir veya kıymet , Hatır , İtibar , Tazim 2 Onur , Değer , Haysiyet *** Qedır nas = Kadir şinas ,Ali cenap *** Qedır’ti = Saygınlık ,İtibarlık *** Bê qedır = Saygısız , Hürmetsiz , mz Nezaketi daban *** Jı yala qedr’ë zef hurmet’ê = Kadir’lilik yönünden çok saygın *** Qedır keti = Rgd Düşüklük , Onur’dan Yoksunluk , değersizlik , Kırıklık *** Qedram ne keştand = Hatırımı kırmadı *** Qedır gırtın = Sagı tutmak , Hürmet göstermek , Tazimle eğilmek *** Qedrame bû qedra … = Kadirimiz oldu … kadir' ī
Qedrnas / Qedırnas = Kadir bilir , Āli – cenāb , İyilik sahibi , Kadirşinas *** Qedrnasi / Qedırnasi = Kadirşinaslık , Kadirbilirlik
<< bkz Xatır , Rûmet , Xesiyet , itıbar >>
Qedır = Hürmet , Saygı
Qedırvan / Xatırvan = Kadirşinas , Hurmetkār , Kadir bilir . << bkz Xatırnas , Xatırvan >> Qedexevan = Yasakçı , Memnūkār Qedife [ urspr ] = Kadife *** Lepık’ê qedife = Kadife eldiven *** Çiçek’ê qedife ( bot ) = kadife Çiçeği ( Alman’ca ismi : Amarant Beyaz olanı ) *** Qedife’ti = Kadifeli *** Qedife gewez = Kızıl veya Ateş renkli kadife Boy qedife’ti = Kadife için , Kadifelik< Mexmer >> { Diğer Diyalektler : Dêmi , Mexmer } Qedifevan / Mexmervan = Kadifeçi Qedim 1 [ adv ] = 1 Eski zaman , Başlangıcı belli olmayan , Başlangıcı olmayan 2 Evveli belli olmayan hal ve keyfiyet Qedim 2 = Kadim , Eskiden var olan , Ezeliyat , Bidāyet *** Qedim’î = Kadimli , Kadimlik *** Heyama ber’ê = Ezelden , Eski zaman'da , Kadim'den *** Zû’va = Eskiden , Kadim’den *** Dewra ber’ê = Eski Zamanda , Kadim vaktinde*** Dema ber’ê = Geçmiş zaman’da , Kadim’de *** Bı qedim’î = Kadimen , İlkiyle , Başlangıçtaki ile (adv) *** Qedimati = Bidāyeten , İlk olarak << bkz Êwıl , Êwıliyat , Kevnar ,Ber’ê, Zûva >> Qefes 1 [ n ] = Kafes ,*** Qefesa Çivik’ê = Kuş kafesi *** Şër xıstın nava kefese = Aslanı kafesin içine koydular *** Bılbıl cı zane kefesa zërin = Bülbül ne bilsin altın kafesi *** Qefes’ê heywana = Hayvan kafesi { Diğer Diyalektler : Rakıh , Rıke } Qefes 2 [ n ] = Yaka , Giysinin Göhüs tarafı *** Çewa kefese = Yaka çebi *** Qefes dank = Göhüslük gibi kaşkol vs , Savaş Giysisi göhüslük *** Guleki ser qefesexwera kır = Bir gül göhsüm üstüne taktım *** Şer’ame qefes qefese wu = Savaşımımız göhüs göhüseydi < Sing >> Qefesdank = Göhüslük , Savaş göhüslük zırh giysileri Qefeskırın [ lr ] = Kafeslemek *** Qizek Qefeskır = ( mz ) Bir kız kafesledim *** Hate qefeskırne = Kafeslendi *** Gırti geh nota qefesa şëra wu = Tutuk evi aslan kafesi gibi idi Qefesvan [ rgd ] = Kafesçi Qefıldank [ n ] = Derin donduruçu , Buzdolbı veya Buzhane derin donduruçusu , Buzluk ,<< bkz Qeşadank>>
Qefes = 1 Kafes 2 Yaka , Giysinin ön üst kısmı
Qefılandın = Donmak , soğuktan kavrulmak *** Qefıliyayi = Donuklaşmış , Soğuktan kavrulmuş *** Qefıldank’â Qeşaye = Buz dolabı donduruçusu *** Sermaki qefılandi = Donduruçu bir soğuk *** Dest’mı dı qelıfe = Elim donuzor *** Qefılandıneki nota şetele = Bela gibi bir soğuk *** Çivik’ek qefıliyayiw’û = Bir kuş donmuş idi **** Goşt’â qefıliyayi = Dondurulmuş et *** Goşt’â qefılandi = Dondurulmuş et << bkz Çemıtandın , Qerısandın >>{ Diğer Diyalekt'ler : Qemırandın } Qefile ( f ) = Kafile ,Gurup , Takım *** Dest’e xort ( rgd ) = Bir gurup genç *** Qefila leşker’ê ( mil ) = Askeri kafile *** Qefila me = Kafilemiz *** Ew Qefila kewu ? = O kimin kafilesi idi ? *** Ew qefilana = O kafileler’i = Wa kefila = O kafileleri *** Qefile qefile = Kafile kafile *** Deste deste = Gurup gurup *** Deste gırtıne ! = Guruplaşmışlar ! ***<< bkz Ref ,Qefle , Deste >> Qefle = 1 ( n ) Kafile ,2 ( zoo) Sürü , *** Qefle çivık = Bir sğrğ kuş *** Keri pez = Bir sürü koyun *** << bkz Qefile , Deste >> Qeftan ( fig ) = Kaftan *** Qeftan xwekırın = Kaftan keymek *** Bı qeftan’î = Kaftan ile , Kaftanlı *** Qeftan kırın = Kaftan lamak *** Qeftan’â per perıki = Yelpazeli kaftan ( Dervişlerin semah dönerken açılan etek biçimi ) *** Qeftan’â qerqaş = Beyaz kaftan *** Qahhar [ rgd ] = Allāh cc ın Bir sıfatı , Kahrediçi , Mutlak muktedir Qehırandın [ lk ] = Kahretme , Kahırlaşmak , K ahırlaştırmak *** Qehıri çû = Kahretti gitti *** Dı qehrine = Kahrettiriyor *** Bı qehr = Kahırlı *** << bkz Ahır zahri >>{ Diğer diyalekt’ler Qeherin , Bê zarbûn }
Qehpe [ rgd ] = 1 (f) Kahpe , Oruspu , fahişe 2 (mz) Kalleş , Gammaz , Hain
<< bkz Fatoşqe , Tol 1 , Qînek >> { Diğer Diyalektler : Gander , Gandêr , Qehpık , Qehp }
Qehpebûyin / Qehpebûn = ( syn ) 1 Kahpe olma , Fahişe olma , 2 Kahpe olma , Hain olma , Kahpeleşme , Gammazlık 3 (vulg) Dönek olma , Alçaklaşma
Qehpeti [ f ] = ( syn ) 1 Kahpelik , Fuhuş , Fuhşiyat , Oruspuluk , Fahişelik 2 (mz) Gammazlık , İhanet , Hiyanet , Alçaklık , Kalleşlik
Qefes =Bahır , Yaka , Sine
Qebele = Tapu
Qehpeti kırın [lr] (syn) 1 Kahpelik etmek , İhanet’te bulunmak , Gammazlamak 2 ( vulg) Kaypaklık veya döneklik
Qehreman [ rgd ] = Kahraman , Yiğit , Bahadır
<< bkz Egit , Merxas >>
{ Diğer Diyalek’ler : Gernas , Dılër , Leheng }
Qehremanti [ f ] = Kahramanlık , Yiğitlik B bahadırlık
Qehremanbûyin / Qehremanbûn = Kahraman olma , Yiğitsel’lik ! , Kahramanlaş’mak ! , Bahadır olma *** Qehreman’ê Dirok’ î ! = Tarihsel Kahraman ! *** Bûne Qehreman ! = Kahraman olmuşlar ! *** Wi Qehreman’î = O Kahramanı *** Vi Qehreman’î bınehrın ! = Bu Karamana bakın ! *** Qehreman qehreman’ î ! = Kahraman kahraman’ca !
Qehreman kırın [ lr ] = Kahramanlaştır’mak , Yiğitleştir’mek , Bahadırlaştırmak *** Bê şer bê şûr qehreman’î Xıstıye tûr ! = ( hum ) Savaşsız kılıncsız kahramanlığı sokmuş torbaya ! *** Qehremanti dıkın! = Kahramanlık ediyorlar !
Qehraman = Kahraman
Qehrbûyin / Qehrbûn [ lr ] = Kahrolma , Bezme , Usanma , Bıkma *** Me qehr bû = Biz kahr olduk *** Qehra Dıne ! = Dünyanın kahrı ! *** Ä Usa mı qehr bû ! = İşte öyle kahr oldum ! *** Bûye qehr = Kahr olmuş *** Mırra çı Qehr’â wa tırola ! = Bana ne o haytaların kahrı! *** ( ant ) Me’ke Qehr ! = Kahr etme ! *** Ne’e qehr ! = Kahr etme ! *** Ne terra neji mırra qehr nine ! = Ne sana nede bana Karh değil ! *** Ne xwera nejı mırra qehr nine ! = Ne Kendine nede bana Kahr getirme !
<< bkz Egitbûyin >>
Qehrkırın [ lr] = Kahretmek , Usanmak , Bezmek *** Xwede qehrke = Allāh kahretsin *** QEhr kıri = Kahredici *** Dıke qehr = Kahr diyor
<< bkz Bëzarkırın >>
Qehr = Kahır , Bezginlik hali , Cinnet
Qehrbûn = Kahr olmak , Kahırlanmak
Qehr kırın = Kahretmek , Cinnet getirmek
Qehwe / Qawe [ n ] = Kahve *** Qehwe hêrandın = Kahve öğütmek *** Qawe qelandın = Kahve kavurmak *** Qawe hêriyayi = Öğütülmüş kahve *** Qawe dendık’î = Öekirdek kahve *** Qawe xav = Çiğ kahve *** Qaweki kef = Köpüklü bir kahve *** Fêl’â qawe = Kahve falı *** Xılta qehwe = Kahve posası , Kahve telvesi *** Qawe destarkırın = Kahve değirmenlemek , Kahveyi el değirmeniyle öğütmek *** Xatıra qaweki me heye ! = Bir kahve hatırımız var ! *** Kaxa qawe = Kahve tabağı *** Qawe kelandın = Kahve kaynatmak , Kahve pişirmek *** Kuçıke qawe = Kahve oçağı *** Mırat’â bihna qawe ! ( mz ) = 1 Miras gibi şu kahve kokusu ! 2 Meret olası kavenin kokusu !*** Pere qaweki çewamı’da nemawu ! = Bir kahve parası çebimde kalmamıştı *** Qaweki pêşkeşi mı kır = Bana bir kahve ikram etti *** Qaweki şirin = Şekerli bir kahve *** Qahwevan’î = Kahvecilik *** Renge Qawe = Kahve rengi
Qehweci / Qaweci [ mst ] = Kahveci
<< bkz Qawevan >>
Qehwexane / Qawexane = Kahvehane , Kafeterya
<< bkz Qawexane >>
Qehwevan / Qawevan = Kahweci , Kahve üreticisi , Kahve satan
Qela 1 [ n ] = 1 Kalay , Parlak bir maden 2 ( V ) Lānet okumak , Bed dua etmek , Küfür etmek *** Qela kırın = Kalaylamak *** Pıfık’ê qeleci = Kalaycı körüğü *** Nepax = Körük *** Zengari hata qela kırın = Küflü kalaylandı *** Hevdı qela kırın ( v ) = Bir birlerini kalayladılar , Bir birlerine küfürleştiler
{ Diğer Diyalekt’ler : Pil , Qıla }
Qêle / Tehre = Yaz mevsiminde öğle sıcağı zamanı
Qeleçi / Pilewer [ m ] = Kalaycı
<< bkz Qelevan >>
Qelevan [ nn ] = Kalaycı , Kap kaçak kalaylama işi gören
Qelevan’î [ n ] = ( syn ) 1 Kalaycılık 2 ( spr ) Kalecilk
Qêlık [ bot ] = Akkavak , Hollanda kavağı
Qela 2 / Qele [ f ] = Kale , Hisar , Sur
<< bkz Qele >>
Qelax 1 [ n ] = ( syn) 1 Tömbeki , Tütün’den nargele tönbeki 2 Tezek yığını , Kışlık yakıt için kurutulmuş hayvansal tezek yığını ,
Qelax 2 [syn] = 1 Yakıtlık tezek yığını 2 Şapkalarda siperlik , Kasketlerin önündeki siperlik *** Qelaxa kerma = Tezek yığını *** Qelaxa kum = Şapka veya kasket siperi
Qelandın [ n ] Kavurmak *** Garıs qelandın ! = Mısır kavurmak ! *** Qeliyayi = Kavruluk *** Dıqele ! = Kavruluyor ! *** Ne qeliyayi ! = Kavrulmamış ! *** Mı qeland = Ben kavurdum *** Ber tave xûxû qeliya ! = Güneşin önünde kendiliğinden kavrulmuş ! *** Qelinek’î genmıma = Buğday kavurması *** Kokame qeland ! ( mz ) = Kökümüzü kavurdu ! Öldürdü bizi ! *** Bihna goşta qeliyayi ! = Et kavurma kokusu ! *** Pıjand ne pıjiya paşke qelandım ! = Pişirdim pişmedi sonra kavurdum !
Qellaş / Qelleş [ rgd ] = Kalleş , Gammaz *** Qelaş’î = Kalleşlik *** Dınyaki qelaş ! = Kalleş bir Dünya ! *** Qelaş’î bû = Kalleşlik oldu *** Haval’â qelaş ! = Kalleş arkadaş ! *** Kıre qellaş’î = Kalleşlik etti *** Qellaşi dıbû ! = Kalleşlik oluyordu ! *** Dıke qellaşi = Kalleşlik ediyor *** Tucar mı qelaş’î ne kır ! = Hiç bir zaman ben kalleşlik etmedim ! Asla ben kalleşlik yapmadım . ! *** Qelaşa kurre qellaş = kalleş oğlu kalleş
<< bkz Bê bext >>
Qer 1= Sağır
Qer 2= Güneşten bırozlaşmak
Qers [pr] Kars
Qeresi = Kiraz
Qelaştın = Yarmak , İkiye bölmek , Odu vs yarmak , Dilmek *** Daar’ä qelaşti = Yarık odunlar , Yarılmış odunlar *** Zebeşek mı ra qelaşt = Bir karpuz bana yardı *** Qelaştım = Yardım *** Dı qeleşt = Yarıyodu *** Cıva dı qeleşt = Neyle yarıyordu *** Meqeleşe = Yarma *** Erd heje erd’ë qelaşt = Deprem yeri yardı *** Qelaşti = Yarık
Qelat [ abus ] = 1 İstismar , Kötüye kullanma , Sūi istimāl , İhlāl , Suç , Galat 2 Halt , Kabahat , Hata , Galat ,Yanlışlık 3 Zevāl , Günah 4 Kasıt , Kötü niyet , Kusur , Yanılgı 5 (pol) Sömürme , İhlāl *** Qelat bûye = Su-ī istimal olmuş *** Qelataki mezıne = Büyük hata , Büyük sūi istimāl *** Qelat’î = Sūi istimāli *** Qelatkar’î = Sūi istimalçilik , Halt ediş *** Qelata eşkere = Çok açık yanlışlık , Galatı fāhiş *** Qelata hes = His yanılgısı , Duygu yanılması , İdrakta şaşkınlık *** Qelati = Yanlışlık , Galatlar / Galatat
<< bkz Bêreti , Qebehet , Xeta , Pox Kasıt için : Qest >>
{ Diğer Diyalekt’ler : Qelet , Bê abûri Bêrêti }
Qelatbûyin / Qelatbûn [ abus] = 1 Sūi istimāl olma , Kötüye kullanış , Halt’ta bulunuş , Yolsuzluk , İstismar , İhmāllik/ İhmālkarlık 2 (pol) Sömürgelenmek , Sömürgeleniş , İhlālkārlık
Qelatkar / Qelatvan [rgd] = 1 Hatakār , Kusurkār , Suçlu , Sūi istimālci , İstismarcı , Halt edici , İhmālkār 2 (pol) Sömürgeci , İhlālkār
Qelatkırın [lr] = 1 (abus) Halt işlemek , Kötüye kullanmak , Sūistimāl etmek , İstismar etmek , İhmāl etmek, Galat etmek , Yanıltmak , Kusur işlemek 2 (pol) Sömürmek , İhlāl etmek ***Qe nızanım xelat dıkın anjı qelat dıkın ! = Hiç bilmiyorum haltmı işliyorlar yoksa hakmı işliyorlar !
Qele = Kale , Hisar , Sur *** Derge qele = Yabancılar için kale giriş kapısı , Umumi kale giriş kapısı , Kale gümrük kapısı *** Der’ë qele = Kale kapısı *** Bıce qele yen ro hılate . = Kalenin doğu yakasındaki burclar .
<< bkz Qela >>
{ Diğer Diyalekt’ler : Diz , Kelat , Kele , Senger , Kelih , Dej }
Qelebend 1 [ hq ] = ( syn ) 1 Kale tusağı , Kale mahkümü 2 Hüküm , Kale cezası *** Qelebendi ( hq ) = 1 Kale tutsaklığı , Kale mahkümiyeti , Sur mahkümiyeti 2 Hüküm , Kale cezası
Qelebend 2 / Dizdar = Kale Komutanı , Kaleden sorumlu kişi *** Qelebend’î / Dizdar’î = Kalecilik , Kale işleri ile meşguliyet *** Watat’â ( Welat ) Qelevana = Kaleciler memleketi , Kale memleketi *** Dizdar’ä Amade = Diyarbakir kalebencisi *** Dizdar = ( syn ) 1 Kale veya sur hisar gürevlisi , Kale kilit sorumlusu 2 Şato bekcisi , Şato kehyası , Şato kilit sorumlusu
<< bkz Dizdar >>
{ Diğer Diyalekt’ler : Kelhoşk }
Qeleçe [ f ] = 1 Mevzi , Daha çok yer kazılmadan yapılan mevzi , Siper 2 Barikat *** Qeleçe hıldan = ( mil ) Mevzi almak *** Qeleçe gırtın = ( syn ) 1 ( mil ) Mevzi tutmak , Mevzilenmek 2 Mevzi kapatmak *** Qeleçe valakırın = ( mil ) Mevzi boşaltmak , Mevzi terk etmek *** Qeleçe avakırın = ( mil ) Mevzi inşa tmek , Mevzi yapmak *** Deste Qeleçe ! = ( mil ) Mevzi gurubu ! *** Qeleçer’â êdılandın = ( mil ) Mevziye yerleşmek , mevzilere yerleştirmek ! *** Dezge qeleçe = ( mil ) Mevzi levazımatı *** Qeleçe xera kırım ! = Mevzi bozmak , Mevzi tahrip ekmek ! *** Qeleçe guhurandın ! = ( mil ) Mevzi deniştirmek ! *** Qeleçevan = ( mil ) Mevzici
<< bkz Senger>>
Qelinek = Kavurma , Mısır veya buğday dane çekirdek kavurması
Qelemdank = Kalemlik
Qelem / Pênûs [ n ] = Kalem ***Qelema perık’â ! = Kanat tüyünden kalemler ! *** Qelem’ê tıjıkıri = Dolma kalema *** Jı viya sê kelem ! = ( syn ) 1 Bundan üç kalem ! Bunun gibi üç kalem ! 2 Bundan üç kalem ! Yazı sayım *** Qelem tûjkırın ! = Kalem sivreltmek ! *** Tûjok = [ n ] Burğu , Kalem sivreltici *** Qelem kışandın = Kalem çekmek *** Qelemzrêç = Kurşun kalem *** Menzel’â qeleme ! = Kalem odası ! ( f )*** Qutya qeleme = Kalem kutusu ( f ) *** Qelem hılgırtın ! = kaleme sarılmak ! *** Quwat’â qeleme = Kalem kuvveti *** Rêvabır’ê qeleme = Kalem müdürlüğü ( m ) *** De qelemax bıleyzine ! = Haydi kalemini oynat ! *** Jı qeleme wi Xwin dınıqute ! = Kaleminden kan damlıyor ! *** Xweya qeleme ! = Kalem sahibi ! *** Qelem ajotın = Kalem yürütmek *** Qelem qelem hata rezkırıne ! = Kalem kalem sıralandı ! *** Qelemdar = [ Rgd ] Kalemci *** Qelema mı ! = Kalemim *** Qelema te ! = Kalemin ! *** Pêçi qelem ! = Kalem parmaklı ! *** Komır’â Qeleme = Kalem kömürü ( f ) *** Heqa qeleme = Kalem hakkı ( f ) ** Şıxûla qeleme = Kalem işi ( f ) *** Sereqeleme = Kalem ucu ( f )
Qelemek = Bir kalem *** Parıza qeleme ! = Kalem aşısı
Qelemdank / Pênûsdank [ n ] = Kalemlik
Qelemvan / Pênûsvan [ n ] = ( syn ) 1 Kalemci 2 Sekretariyat *** Qelemvanam ! = Sekreterim !
Qelemkar [ rgd ] = ( syn ) 1 Bezikçi , Nakkaş , Kalemkār 2 Kalemi ile kazanan
<< bkz Neqaş >>
Qelemşer [ rgd ] = Kalemşor , Muharrir
<< bkz Qelemşor >>
Qelemşor [rgd ] = Kalemşor
<< bkz Şor >>
Qelen [ n ] = Başlık , Bedel , Damat tarafından kız tarafına ödenen meblağ veya mal *** Pê Qelend’î = Başlık ile , bedel ile *** Bê Qelend = başlıksız *** Qelendaxwe da = Başlığını verdi , Bedelini verdi *** Qelend’ë hılneda = Başlığı , Bedeli almadı *** Qelend bır’rin = Başlık ,Bedel kesmek belirlemek *** Qelene Qizamı ; çıl kavır , Hespeki Xaran , Debaçeki şeş derb , Çelekeki golık’va bese = Kızımın başlığı ; Kırk tane Toklu , bir koşum atı , bir toplu tabanca , bızalı bir inek ile yeter
{ Diğer Diyalekt'ler : Qalınd , Qelınd }
Qelender [rgd] 1 Kalender , Derviş Kamber 2 Çömert , Alçak gönüllü , İyimser 3 Rind *** Bı qelenderi = Kalenderce , Kalenderāne *** Qelenax qelender qelender da = Başlığını kalener kalender verdi
Qelenderi = 1 Aşıklık geleneğinde aruzlu veya bildiği gibi nameler eyleniş 2 Çömerertce
Qelenderan = Kalenderler
Qelenderbûyin / Qelenderbûn = Kalender olmak , İyimser bulunmak , Çömertlik
Qelenderiye = Kalenderiye , Melāmetlik tarikatında āit
Qelenderxane = (syn) 1 Kalenderhane , Dervişlerin yatıp kalktıkları tekke 2 (mz) Hacı babam tekkesi
Qelp = Kalb , Sahte , Sahi değil
Qelpezan = Kalpazan , Sahteci
Qels [ rgd ] = Zayıf , Cılız , Elverişsiz , kuvvetsiz , Argın , Güçsüz , Bitap
<< bkz Jar , Bê hal , Bê taqat >>
Qelsbûyin / Qelsbûn [ Rgd ] = Zayıf olmak , Cılız olma , İşe yaramama , Güçten takatten düşmek , Etkinsiz *** Qels bûyi = Takattan düşük ,Halsiz , Dğrentisiz , Etkisiz
Qels ketın [ rgd ] = Zayıf düşmek , Direnememek , Etkinsizleşmek , Bitap düşmek
Qelskırın [ lr ] = Zaıflatmak , Etkisizleştimek ,Güçten düşürmek
Qelew [ rgd ] = Şişman , Cüsseli , İriyarı , Besili , semiz ,Aşırı kilo
<< bkz Kok 2 >>
Qelewbûyin / Qelewbûn [ rgd ] 1 Şişman olma ,Şişmanlamak , Semirmek 2 Aşırı kilo olma
<< bkz Kokbûyin >>
Qelewkırın [ lr ] Şişmanlatmak , Semirtmek
<< bkz Kokkırın >>
Qelf [spöt] = ( m) 1 Alay / Alayekmek , Sarakaya , Eğlenmek 2 Sarkıntılık etmek 3 Hicvetmek , İstihzā 4 Hezel , Kaba mizah , Ağır latife , Parodi 5 Zem 6 Ağız körlemek , Yenlemek (*44)<< bkz Tırane ,Tınaz , Laqırdi , Henek >>
Qelfbûyin / Qelfbûn [spöt] = 1 Hicivli olma , İğneleyici söz , Sarakalı oluş , Müstehziyane , Hezel oluş 2 (edb) Parodiksel , Mizahsenlik
Qelfkırın [lr] = 1 Alay etmek , Sarakaya almak , Gırgır geçmek 2 Hicvetmek , İstihzāda bulunmak , Müstehziyane'ce davranmak , İğnelileyici dil kullanmak 3 Hezel tutum , Parodi etmek 4 Zem etmek
<< bkz Tırane kırın , Tınaz kırın >>
Qelfok [ spött ] = ( rgd ) m 1 ( syn) Alaycı , Hicivci 2 Alay edilen , Sarakalanan
Qelfkarane / Qelfkarî = Müstehziyāne , İstihzā eylercecine , Alay veya gırgır geçercesine
Qelfvan [ spött ] = ( rgd ) 1 Hicivci , Mizahcı , İstihzacı 2 Hezelci , Parodici 3 Müstehzi , İstihzā eden
<< bkz Laqırdivan , Tınazvan , Tıranevan , Henekvan >>
Qeli [ n ] = ( vs ) 1 Kavurma et 2 Konservelenmiş kavurma et 3 ( vgl )Ferik , Ütüme Qelinek [ n ] = ( vs ) Kavrulmuş Dane veya çekirdek , Kavurmaç *** Nıqutke qelinek = Leblebi , Kavrulmuş nohut *** Qelineke garısa = Kavrulmuş mısır , patlatılmış mısır *** Dendıke qelinek = Karulmuş çekirdek , Çiğdem *** Dıqele ! = Kavruluyor ! *** Qeliyayi ! = Kavruluk , Kavrulmuş ! *** Qelinek qelandın = Kavurmaç kavurma
Qelinekvan [ n ] = Kuru yemişci ( vgl ) kavurmaç’cı
<< bkz Êmişvan , Kışmişci >>
{ Diğer Diyalekt’ler : Ëmişvan }
Qeliştek [ n ] = Yarık , Yarıklık , Çatlak , Çatlaklık , Gedik *** Qeliştek’ê erde [Geogr ] = Yer kabuğu yarığı *** Yeki qeliştek ! [ mz ] = Yarık biri , Dişi biri , Dişi bir şey ! *** Qelişteke hestiye = Kemik yarığı *** Qeliştek diwar’ê = Duvar gediği *** Qeliş qeliştek = Yarık marık , Çatlak matlak
<< bkz Derz / Derızandın >>
{ Diğer Diyalektler : Terk , Derz , Qelış , Qelş , Şekt }
Qelûn [ n ] = Pipo *** Qelû kêş = Pipo içici *** Qelûn’î = Pipolu *** Qelûn’â guz’î = Çeviz pipo , Çeviz’den pipo *** Dar’ä Qelûne = ( bot ) Pipo ağacı *** Dev Qelûn ! = ( mz ) Pipo ağızlı ! *** Qelûna hesın’î = Demir pipo *** Qelûna Kevır’î / Qelûn’ê kevır = Taştan Pipo
Qelûnvan [ n ] = Pipocu , pipo yapan
Qem ( m ) = Yaren , Maşuka , Sır arkadaşı , Sırdaş *** Qem û hêzın = Dost ve ahbap , Yaren *** Qem dıre gırin , dıjmın’ji dıke kennandın = Dost ağlatı , Düşman’da güldürür ( spr )*** Ne qem ne hêzın ne heval neji hogır ! = Ne dost ne yodaş ne ahbap ne’de ! *** Qem’a mı = Maşukam , Sırdaşım *** Bê qem = Yarensiz *** Xenci qem û hogıram tu xema keseki nine ! = Yaren dost’tan başka kimsenin gailesinde değil ! *** Xorteki qemer [rgd] = Kara yağız bir genç , Esmer bir delikanlı
<< bkz Hëzın , Hogır , Dost >>
Qemç / Qemçık = Kuyruk , Kamçımsı Kuyruk biçimi
<< bkz Boçık >>
Qemer 1 [rgd ] Esmer , buğday tenli , Yağız *** Bedewa qemer’â = Esmer güzeli *** Genıme qemer = ( bot ) Esmer buğday , Kara buğday *** Nan’ê qemer = Esmer ekmek *** Qemerkırne tave = Güneş esmerleştirmesi
{ Diğer Diyalekt'ler : Sorboz , Qer , Esmer }
Qemer 2 / Hiv = Hilāl , Ay *** Meha qemer’î = Kameri ayı , Ay yılı ile alākalı *** Elifba qemer’î = Hurūf-ul – kameriye , Grm'de Arapcada harf-itarif ( Bular : Elif , bā , cim , hı , hā , ayın , gayn , fe , kef , mim , vav , he , yā harfleridir . ) *** Salname qemer’î = Ay yılı takvimi *** Gıtına qemer’ê = Ay tutulması
<< bkz Hiv , Heyv >>
Qemerdin = Kaısı pestili
<< bzk Pestil için : Bastiq >>
Qemer’î 1 [ syn ] = 1 Kuruş , Metelik , Eski para birimi , Onpara 2 Sütun , Kolon
<< bkz Sütun için : Istun , Stun >>
Qemer’î 2 = Esmerlik , Yağızlık , Bronztenlilik
Qemelax = Sürek avı ; Karda silah kullanılmadan yapılan sürek avı
Qemerbûyin / Qemerbûn = Esmerlik , Esmer olma *** Tave’va bûm qemer = Güneşten esmerleştim ( Tav = Güneş ışını ) ***Qemerek = Bir esmer *** Qemer’â dılamı ! = Gönlümün esmeri ! *** Bû qemer = Esmerleşti *** Qemerti = Esmerlik , Yağızlık *** Qemer’î ! = Esmerimsi , Esmerli !
Qemerkırın [ lr ] Esmerleştirmek *** Qemer’î bû = Esmeri oldu *** Qemer dıke ! = Esmerleştiriyor ! *** Yen qemer = Esmerlerden *** Ber tav’ê bû çû qemer ! = Güneşin önünde Esmerleşti gitti ! ( Tav = Güneş ışını )
Qemılandın ( syn ) = 1 Güneşten bronzlaşma , Güneşten esmerleşme , Güneşten kavrulma ,Güneş banyosu 2 Tende temrekleşme , Güneş yanığı , Güneş kızarığı 3 Kap kullanmadan sebze vesayre közlemek 4 Korkudan tende oluşan uçuklama *** Ber tav’ê zehf qemıliye = Güneşin önünde fazla etkilenmiş *** Bacan qemılandın = Patlıcan közlemek *** Biber / İsot qemılandın = Biber közlemek *** Dıqemıle = kızarıyor *** Ne qemıliye = Kızarmamış *** Qemılandına tav’ê = Güneş yanığı *** Bonben kimyaviva xelepce qemılandın = Kimyasal bonbalarla Halepceyi kavurdular
<< bkz Kemıtandın >>
Qemıtin = Bronzlaşma
Qemter = Gem
<< bkz Liwan , lıxab , Lıvand >>
{ Diğger Diyalekt’ler : Liwan ,Lagam ,Bızm , Lıxab }
Qemırandın = Kızartma veya soteleme ile kiremit rengine benzetmek , Kiremit rengi , Yakarak kara renge çevirmek
Qemerin = Kızarma ile ekmekleri peksimet yapmak , Peksimet
<< bkz Qelandın >>
Qemıtandın = Haşlanmak , Haşlamak
<< bkz Kemıtandın >>
Qemıtin = Haşlanış , Haşlanma
<< bkz Kemıtandın >>
Qemtık = 1 Küçük ipek mendil 2 Ense ( an )
<< bkz Dezmal , Taqor >>
Qemiş f ] = Rağbet , Değersellik , Kıyamama , Kırmama , Özensellik
*** Qemiş dıke ! = Kıyıyor , Değer vermiyor ! *** Qemiş dıbe ! = Kıymet verilmiyor , Sayılmıyor ! *** Qemişate ne kım = Seni kıramıyorum *** Qemiş bû ! = Yazık oldu , Heder oldu !
<< bkz Hewas , Xatır >>
Qemişbûyin / Qemişbûn [ ant ] = 1 Değersel olma , Kıymet verişli bulunma , Çok duygu veya cananlı olma
Qemişkırın [ Lr ] = Değer vermemek , Kıymet biçmemek , Özen vermemek *** Qemiş nekır bınehrım = Kıyamadım bakmaya *** Qemişneki bınehri = Kıyamassın bakmaya *** Qemiş’â çeva nekır ! = Gözlerine kıyamadım *** Sawa qurışek qemiş’î me kır ! = ( mz ) Bir kuruş için kıydı bizi , Hiç bir şeye saymadı bizi ! *** Qemiş neke / Qemiş meke ! = ( ant ) Kıyma yazık , Ne olur etme ! *** Qemişi xwe kır ! = Kendine yazık etti , Kendini harcadı *** Qemiş nekır Bejn bal’â ! = Kıyamadın boyuna possuna ! *** Qemiş nekır ! = Kıyamadı ; Kırmadı !
<< bkz Xatırnaz >>
Qemûş = Kabuk bağlamış yara
<< bkz Pızık >>
Qena / Qene = Hiç olmazsa , Bari
Qenaet [ urspr ] = Kanaat , Kanıklık , Doygunluk ,Tok gözlülük ( f ) Kifayet , İktifa , Razılık , Kanmak , Yetinmek , Kāfi görmek *** Nota ( Mina ) qenaet’ê dewlet tunne = ( Spr ) Kanaat gibi Devlet yoktur *** Qeneat anin = Kanaat getirmek *** Xwedi qenaet = Kanaat sahibi *** Bawerida bûyin = Kanaatinde olmak *** Qeneat dayin = Kanaat vermek , Kanaat uyandırmak *** Qeneat dayi = Kanaat verici
<< bkz Baweri >>
{ Diğer Diyalek’ler : Qınyat}
Qeneatkar [adj] = Kanaatli *** Qeneatkar’î = Kanaatkārlık *** Bı qenaet = Kanaatkārane , Kanaat ile *** Qeneatdar = Yetinen , Rıza gösteren , doyumkār
Qenar [ n ] = Kaba diken
<< bkz Pij >>
Qenbel [rgd] = Sol taraf
<< bkz Çep >>
Qenc = İyi *** Tu kenc kıri = Sen iyi yaptın
Qenci [ rgd ] = ( syn ) 1 İyilik , Dürüstlük , Hatasız , Salih 2 Uygun , Olumlu , Yerinde , Güzel , Mendūb 3 İyi kaplilik , Doğa üstü güc sahibi , Hayır sever , Salih 4 (vulg) Kıyak , Dobra , Harbi 5 Yeğrek , Daha üstün 6 Hayır hasanet*** Qence qenc . = Doğru dürüst , Dobra dobra , Harbice *** Qenciti = Semahat , Hayırseverlik ,.Gıptalık *** Qenciki . = Bir iyilik *** Yeki Qenc = İyi biri *** Qenci bû gıci = İyilik boka döndü *** Xwede çinare qenc këm neke ! = Allāh iyi koşuyu eksik etmesin ! *** Qenci serewewe ! = İyilik başınıya olsun ! *** Qence lë hınek hesawe bere dave pışt guhaxwe . ! = Dürüst fakat eski hesapları kulak ardı ediyor . ! *** Qenciyate ne birkırıne . = İyiliğin unutulmaz . *** Çeva qenc’â ne nehıri . = İyi gözle bakmadı . *** Rojeki qenc ne dit . ! = İyi bir gün görmedim . ! *** Dıleki qenc’va ! = İyi bir Yürek ile , İyi bir Kalp ile ! *** Metıleki qenc’va hatım . ! = İyi bir niyet ile geldim . ! *** Xwede Dıla qencji ye xerawji zane’ye . = Allā iyi yüreğide kötüsünüde bilendir . *** Çinaramı zëf baş’ë = Komşun çok iyi *** Qenci vi Dıne derbaznewe . = Dürüstlük bu Dünyada geçmiyor . *** Bıke qenci baveje behre Masi nızanıwe xweya masiye Xalık zane . = Yap iyiliği at Denize balık bilmezse balığın sahibi Halık bilir . *** Nav’-û dengeki qenc pëbvaye . = İyi bir san ün iledir .*** Kareki qenc ber dest neket . = İyi bir iş ele geçmedi . *** Ew rë Hem baş’ë hem pak’ê hem’ji qence . = Bu yol hem iyi hem ālā hem’de uygundur . *** De me kışand ser qenciye . = Haydi gare olumlu yöne çektik . *** Bıryareki Qenc’ë . = İyi olumlu bir karar . *** Ez Qenciyaxweva ketım . = Ben kendi iyiliğim ile düştüm . *** Qenc û xeraw = İyi ve kötü *** Haval’â qenc = İyi dürüst arkadaş *** Evji Qencemı’- wu . = Buda benim iyim idi , İyi olanım idi .*** Qenc bû hati .! = İyi oldu geldin ! *** Deyca ewi qenc tu zani . = Artık hatasız olanı sen biliyorsu , Dürüst olanı bilensin .! *** Mamosta’mı Qenca qencane ! = Öğretmenim iyilerin iyisi ! *** Qenci’va gıreda ! = Olumluluğa bağladı ! *** Şıvan’â qenc keriyaxweva tê nazkırın ! = İyi çoban sürüsü ile tanınır ! *** Qenci ne laqi wiyaye . = İyilik ona laik değil . *** Ye qenc qe usa dıkır ! = İyi olan hiç böyle edermiydi ! *** Xwede pëxember’â boy qenciye şand ! = Allāh peyğamberleri iyilik için göderdi ! *** Bêje mır’-ra ezım qenc anji ewe qenc ? = Söyle bana benmi dürüst omu dürüt ? *** Ye qenc êşkere xeberdıre ! = Dürüst olan açıkca konuşur ! *** Xwede tene yekpar’ê qenc’ê .! = Allāh yanlız tümüyle iyidir , Allāh yanlız tümüyle hatasızdır .! *** Qenciyam të biratë ? = İyiliğim aklına geliyormu ? *** Me qence wanaji dit ! = Onların iyilerinide gördükm ! *** …Têkevi dıleki qence / … bıkevi dıleki qence = … bir gönüle girmek yeğrektir (edb / Y.emre)
<< bkz Pak , Baş , Salıh 2 , Çêtır >>
Qencbûyin / Qencbûn = 1 Doğru olmak , Dürüst olamk , Üstün vasıflı oluş 2 Sālih amellerle olmak , Sālihat kişi olmak 3 (vulg) Kıyak olamak
Qencibûyin / Qencibûn [rgd ] = 1 İyilikte bulunma , İyilik oluş , Hayır hasanete olma , Olumluk 2Kıyak olma *** Ev’-ji Qencamıne . = Buda iyi dediğim idi . *** Qenciyeteva me şa bû . = İyiliğine sevindik *** Deste qenca ! = Hayır sever eli ! *** Bû Qenci = İyilik oldu *** Dıwe qenci / Dıbe qenci = İyilik olur *** Boy xatıre xwede mırra qenciki ! = Allāh aşkına bana bir iyilik *** Qenciyamı ser seri gırt . = İyiliğimi baş üstünde tuttu
<< bkz Başbûyin / Pakbûyin >>
Qenci = 1 İyilik , İyi şey , Hayır , Hasenat 2 (vulg) Kıyaklık , Dobralık
<< bkz Qenc >>
Qenc kırın [lr] = 1 İyi etmek , Doğrusunu yapmak , Doğru dürüst etmek 2 (rgd) Müstahak olanı yapmak , Lāik olanı gerçekleştirmek , Doğru dürüst olanı yapmak , Ālāsını ifa etmek 2 (vulg) Kıyak etmek , Yağci yapmak
Qenci kırın [ lr] = 1 İyilik etmek , olumluluk yapma , Dürüstlük etmek , Hakkaniyet kılmak , İnsaf ile lāzım olanı icra etmek 2 (vulg) Kıyak yapmak*** Qenc kırıye ! = İyi etmiş ! *** Mı qenc kır ! = İyi ettim , Oh canıma deysin yaptığıma ! *** Qenci pëşa xerxwezane ! = 1 İyilik hayırseverlerin amelidir ! 2 İyilik hayır sever huyudur ! *** Qenciyan bû gınci ! ( Mz ) = İyiliğin boka döndü ! *** Ew zef qenci kır mırra = O bana çok iyilik etti *** Kır qenci ! = İyilik etti ! *** Ev qenciya wiyaye ! = Bu onun iyiliğidir 1 *** Kera dıki qenci ! = Kime iyilik ediyor ! *** Qenci ne birkırın . = İyilik unutulmaz *** Qenciyamı seramı xıst . = İyiliğimi başıma vurdu . *** Yeki Qenc ne ditım . = İyi birini bulamadım .
<< bkz Başkırın , Pakkırın>>
Qencvan = İyilik sever , Hayırhah , Hayır işlerinde bulunan , Humanist
Qend / Qent = Kant , Sıçak şerbet *** Qente hıngıve = Bal kantı , Bal şerbeti *** Gıliyaxwe kır qent da mı ! = Söyünü kant eyledi verdi bana ! *** Qente gul ave = Gül suyu kantı , Gül suyu şerbeti *** keremax mırra qendeki tevde ! = Lütfen bana bir kant karıştır ! *** Şıxwelax note qendeki vedıcıne = (mz) İşini kant gibi içiyor ***
Qendehari [ n ] = Buğday türü
Qender = O bile
<< bkz Ew >>
Qendil 1 = 1 Kandil , Yağlambası 2 ( rel ) Müslüman inancında Kutsal gece ; Mevlidi Şerif , Regaip gecesi , Mihraç gecesi , Berat gecesi bu isim ile anılır . *** Roj’ä qendile = Kandil günü *** Şev’ä qendile = Kandil gecesi *** ( Qendil’ê ) Şıma be darane ne bın mase datinın ser mase = ( Kandili ) Mumu yakınca masanın altına değil üstüne koyarlar ; İncil’de hz İsa As mın Öz deyişi veya ayet olarak gecer .*** Kerkene çıre = ( zo ) Kandil böceği , Ateş böceği *** Bı qendil = Kadilli *** Pılte qendile = Kandil fitili *** Lulıke qendile = Karni , Kandil imbigi , Kandil boynuzu *** Rûn jı qendile hılcıni = Kandilin yağı çekildi , Kandilin tağı tükendi
<< bkz Çıra >>
Qendil 2 [ Geogr ] = Güney Kürdüsyanda Bir Dağ ismi ; Ferhat ve Şirin Destanını geçtiği Dağ , Ferhat bu Dağı delip sevgilisine su getirdiğine inanılır . *** Ferhat’â qendili = Kandilli Ferhat , Dağı delip su getiren efsanevi kişi .
Qendilvan = 1 Kandilci 2 Ferhat ve Şirinin diğer ismi
Qene / Qena = Hiç olmazsa , Bari , Belki , Açeba
<< bkz Qet , Qe >>
Qenel [ n ] = Kanal , Su kanalı , Ark ( m ) *** Qenelen bın erde = ( f ) Yer altı kanalı , Kanalizasyon *** Bıxeniye qenele = Kanal bacası
<< bkz Herq / Herıq >>
{ Diğer Diyalektler : Qenal , Co , Cuk , Cok }
Qenepe [ n ] = Kanepe , Sedirlik , Divanlık<< bkz ( n ) 2 Diwan >>
Qeneq [ bot ] = Kınakına ağacı , Çin
saparnası
Qenter / Qapan [ f ] = Kantar , Terazi *** Galûma Qenter’ê = Kantar topuzu *** Qenter kırın = Kantarlamak *** Pivana qentere = Kantar ölçüsü , Kantar diyagramı *** Qenter’ê dest = El kantarı *** Qenter’ê dardakırne = Askılı kantarı
<< bkz Mızin >>
{ Diğer Diyalekt’ler : Qeter , Şıhin }
Qentere = Oluk , Yalak , Su kemeri , Karşıdan karşıya su taşınılan içi oyuk ağaç
<< bkz Şırık >>
{ Diğer Diyalek’ler : Curn , Curnık , Ik ,Qapqap , Hawt }
Qentervan = Kantacı
Qepan [ f ] = Baskül , Tonaj kantarı
Qepqep / Kekıbandın = Şakramak , Şakırdamak , Şakıma , Ötmek , Keklik ötüşü
<< bkz Fitın >>
{ Diğer Diyalekt’ler : Qaqıbin , Qaqıbo }
Qeptan = Kaptan , Reis , Gemi seyrettirici
<< bkz ( m ) Keşti ajotvan , Reis >>
Qer [ f ] = ( syn ) 1 Siyah ten ( f ) 2 Siyah yün 3 Siyah koyun ( zo ) 4 Parlak siyah renk , En koyu Siyah kömür rengi ( n ) *** Peze qer ( zo ) *** Çerma qer / Çerma reş = Kara deri , Siyah deri *** Xwe reşa alandıye . = Karalara bürünmüş . ( Mz ) Yaslı , mahtemli olmuş . *** Hıriya qer û qerqaşva vegırtiye . = Palak siyah ve parlak beyaz yün ile dokunuk . *** Carna çeva mı qere pere dıwe . = Bazen gözlerim kamaşıyor , Bazen gözlerim kararıyor . *** Qera’- mı ! = Siyahlım , Siyah tenlim !
Qerac = Kıraç , Verimsiz susuz arazi{ Diğer Diyalekt’ler : Kır , Qeraç }
Qeraj [ f ] = Garaj
<< bkz Geridgeh >>
Qerax [ n ] 1 Sahil , Deniz kıyısı f 2 Yalı f *** Seren seriya qeraxe = Sahil boyunca *** Mala qerax’î = Yalı , Sahil evi *** Qaç’â / Qaj’â qerax’ê = Sahil çamı *** Qajan Qerax’î = Çamlı sahil *** Deste çekdara qerax’ë ! = Sahil bataryası ! f *** Bar kêş’â Qerax’ê ! = Sahil taşıtı ! *** Çıra qerax’ë ! = Shil feneri , Sahil lanbası ! *** Çevdargeha Behre .! = Deniz gözetleme gahı .! *** Taxkimata Têle = Kıyı takimatı , Sahil İstihkāmatı *** Xet’ê Têle = Sahil çizgisi , Sahil kordonu (( Qeytan 1 = Kordon , Aksesuar )) *** Têle xıstıye = Sahile vumuş *** Rêya qerax’ê
= Sahil yolu *** Hewa qerax’ê Bihn fıreye heji kûre ! = Sahil havası daha derin geniştir ! *** Gullevan’â Qeraxame . = Bizim sahil topcusu . *** Zevta têle ! = kıyı kuşatması !
<< bkz Tël >>
Qeremûk [syn] = (bot)1 Karanfilgillerden bir bitki , Tohumları zehirli bir bitki 2 (tz) Süt çocuklarında görülen , vüctta leke yapan ateşili bir hastalık 3 Bazı yörelerde gür ormanıda denilen tikenli bir bitki veya meyvası
Qereti [ f ] = Siluet , Karaltı , Belli belirsiz görüntü *** Heyame Qeretiye f = Alaca karanlık *** Hiva renwu Qeretin dahate ditıne . = ( urspr) Mehtap idi siluet’ler görünüyordu .
Qerımandın 1 [ f ] = Kas hissizliği veya uyuşukluğu , Adale uyuşukluğu , Kas hissizliği , Uykulu hāl ile gerinmedeki kas gerginliği veya gerinmek , Gramp , Adale tutulması , Suda dalgıçların su yüzüne çıktıklarında olan kas yetmezliği , Vurgun *** Nê reqandın zehf qerımıye ! = Gerinilmiyor çok uyuşmuş ! *** Nekarım xwe bıreqinım ! = Gerine miyorum ! *** Çongam qerımiye ! = Dizim uyuşmuş ! *** Destem dıqerıme .! = Elim uyuşuyor .! *** Zımanam Qerımi qe fehm nekır = (mz) Dilim uyuştu hiç anlamadı , Mānen söz dinletemedim veya dilimden anlamadı *** Çenge ne qerımiye heji portepot dıke ! = ( f ) Çenesi yorulmadı hala kemküm ediyor ! Uyuşmaz çene hala eveleyip geveliyor . *** Ber tave qarımandın = 1 Güneş önünde mayışmak 2 Güneş önünde gerilmek veya güneş tesiri ile uyuşur gibi olmak
<< bkz Têvızandın , Levketın , Xalıfandın >>
Qerçumkek = Kırışıklık ,Tendeki kırışma
Qerımandın 1 = Mayışmak , Güneş banyosu alırken kendini salıp koyvermek ile oluşan mayışma *** Ber tave qarımandın = 1 Güneş önünde mayışmak 2 Güneş önünde gerilmek veya güneş tesiri ile uyuşur gibi olmak
<< bkz Mestbûyin / Mestbûn >>
Qerımandın 2= Uyuşturmak , Uzun süre ayak ve kol üzerinde durarak uyuşukluk olması *** Qerımi = Uyuştu
Qerıs = Kırağı , Kavurucu soğuk
Qerısandın 2 = Dondurmak , Kırağı vurması , Donma , Sertleşme , İncimad etmek , m Donma noktadı , Sıfır derece *** hewa rewşa qerısandınedaye ! = met Hava domna derecesinde , Hava don durumunda ! *** Lap qerısandıne = Tamamen donma , Buz bağlama .
<< bkz Qefılandın , Cemıdandı / Cemıtandın >>
Qerpal [ n ] = ( syn ) 1 Rgd . Hırpani 2 Eski püskü , Lime lime olmuş eski giysi , , Paçavra , Üstübü bezi *** Por gıjık kınc Gıncı ! = Saç Tarumar elbiseler lime lime ! *** Qerpal’î = Hırpani , Hırpani kılıklı
{ Diğer Diyalekt’ler : Vıncır }
<< bkz Gıncır , Palaz >>
Qerqaş = ( syn ) 1 Beyaz , Ak beyaz , Palak beyaz renk , Doğal var olan beyazlık canlı veya cansızdaki ak’lık 2 ( rgd ) Bayan ismi *** Pepuk’ê Qerqaş = (zoo) Ak baykuş *** Bızın kûviya qerqaş = (zoo) f Ak dağ keçisi *** Kariyen qerqaş = (bot) Ak mantarlar *** Mı vi rëyida por qerqaş kır = Ben bu yolda saçları aklaştırdım *** Gerdanen qerqaş = Ak gerdanlar *** Gule qerqaş = Ak gül *** Roja qerqaş beravke roja qerda xercke = ( red ) Ak günde biriktir kara günde harca ,Yani akça kara gün içindir *** Akasya qerqaş = ( bot ) Ak akasya *** Merzekew’ê qerqaş = ( bot ) Ak feseğen *** Şıkla havalamın qerqaşeye = Arkadaşım qerqaşın fotuğrafı *** Pıncara qerqaş = ( bot ) Ak renkli sebze ’ ler , Doğada yenile bilen ak renkli yapraksı bitkiler
<< bkz Sıpi 1 >>
Qercûmek = Yüz hatlarında kırışıklık , El ve yüzde kırışıklık
Qers [ n . pr ] = Kars
Qerto [vulg] = Kartaloz , Kart yaşlı insan , Moruk
Qerd / Qert 1 [bot , an] = ( syn ) 1 Kart , Pörsük , Tazeliği geçmiş meyve ve sebze veya diğer bitkiler 2 Yaşlı organ , Buruşuk ten veya kartarmış insan , *** Pıncar’ê qert = Kart sebze *** Tıvre qert = Kart turp *** Qerte dıran negıre = Kart diş tutmuyor *** Goşta qert = Kart et *** Dest pë qert bû = El ayak kartardı *** Beden’ë qert = Kart beden *** Çer’ê qert = Kart ot *** Qert’î = Kartlık , Tazeliği olmayış , Tezeliği geçmiş olan , Geçkin *** Ëmişa qert = Kart meyva *** Kundıre qert = Kart kabak *** Merıve qert = Kart insan , Yaşlı ve ihtiyar kişi
Qert 2 [ f ] = Kart *** Qert name = Kartpostal , Post kartı *** Qert’â mıayene = Visite kartı , Muayene karetı *** Qert’â nav nişan’ê = Kart vizit *** Qert’ê temaşakırne = Manzara kartı *** Qert’â nin = Ekmek karnesi ***Qert’â ketıne = Giriş kartı *** Qert’â Leşkeriye = Askeriye kartı *** Qert’ê xwendevan’î ( Xwandekar ) = Öğrenci kartı
Qertbûyin / Qertbûn [ bot , an ] = ( syn ) Kart oluş , Kartlık , Kelepir *** Bızın’en keftar = Kelepir keçiler *** Mal , deware keftar = Kelepir mal , hayvanlar *** Qertbûyi = Kartarık , Kartarmış
Qertel [ zoo ] = Kartal *** Nehırandına qertelki ( mz) = Kartal bakışlıca , Kartal gibi bakış *** Poz qertel ( mz ) = Kartal burun *** Têr’-ra Nameki pë nıvisdanka pûrta qertela nıvisın ! = Sana kartal tüyünden yazılı bir mektup yazdım ! *** Qertel bılınd dıfırın . = Kartal’lar yüksek uçar . *** Ev qertel tım her sal vi helinedaye ! = Bu kartal hep her yıl bu yuvada !
{ Diğer Diyalekt’ler : Helo , Huli , Dal , Daraş , Wırxal , Eylo , Lotri }
Qestinga = Mahsustan , Şakacıktan
Qewş = Bir tutam ot vs , Demet
<<bkz Gurz>>
KÜRTÇE = TÜRKÇE sözlük FERHENG www.elat.ch