Rêzbûna : Bı
Bı : Sıralaması                                                                  TEX
***********

 Bı =Öndek , Kelimelerin önünde geçer ***Bı namûs = Namuslu , İfetli *** Bı zanabû = Bile bile , Bilerek 

Bılxeni = Baca



Bıjartın = Seçmek , Ayıkamak

Bıdlis [pr]  Bitlis

Bıha = Paha , Fiyat

 Bıhar = Bahar , İlk bahar

 Bıharat = Baharat

Bıharet fıroş = Baharatcı

Bıharetdank = Buhurdanlık , Baharatlık

Bıhati = Pahalılık , Enflesyon

Bıhust = 1 Karış 2 El ile dirsek asındaki mesafe Bazı Lehçelerde Metre *** Bıhusteki qumaş = Bir karış kumaş 

Bıhust kırın = Karışlamak


Bıllûr = Kaval , Fülüt

 Bılxe = Musluk
<< bkz Lulle>>

Bıxurdank = Buhurdanlık


Brûsk = Yıldırım
Bıjûn =  1 Çuvaldız , Büyük iğne 2 Biz

Bırûng / Bırû = Kaş *** Bı  bırû = Kaşlı *** Bê bırû = Kaşsız *** Bırûye reş = Karakaş
Bıjang / Mıjang = Kirpik

Bıji = At yelesi

Blof = Bilof

Bılûcin = Bılıcin
Bın = Alt , Dip *** Bın piyada mam = Ayak altında kaldım *** Ketım bın piya = Ayak altına düştüm *** Bê bın = Dipsiz

Bıngeh = Alt yapı

Bın ketın = Alta düşmek , Dibe düşmek , Hezimet

Bınnivis = Alt başlık

Bıra 1 = Kardeş , Bilader *** Bıraye mezın = Büyük erkek kardeş

Bıra 2 = Tamam , olur , Baş üstüne ,Evet

Bırader = Birader , Kardeş

Buroş = Haranı , Tencere

Bısık= 1 Zülüf , Favul 2 Kakül


Bılxeni = Baca

Bırıqandın = Parlatmak , Işıldatmak , Pırılpırl etmek

Bınavbûyin =Batmak , Su altı olmak

Bınavbûyi = Batık


Bıntar = Enginde  aşağı düzlük

Bıraz = Yegen , Kardeş çoçukları

<< bkz Xarza>>

Bırınceşir = Sütlü aş

Bılınd = Yüksek , Yüce , Kalkık *** Bılındayi = Yükseklik
Bılıdandın = Oyalamak , öteberiliolmak

Bılınd kırın = Kaldırmak , Yükseltmek
Bıroş = Tencere
Bışkıvi = Dikili yerden sökük

Bışkok = Düğme 

<<bkz Polık>>
Bıyok = Ayva

Bıhust = Karış , Başparmak ile küçü parmak mesafesi

Bıhureka jêrin = Alt geçit  

Bılındayi piv = Alltı metre , Yüksek ölçer


Bıjarti = Elit , Seçkin , Biricik
Bıxur = Tütsü
Bındarûk =Sevgililerin buluştuğu yer

Bınçerm = Alt deri

Bı 1 = 1 Kürtçede öndek , Edat 2 İle ,Dair , Āit , …ydi , …ydı hāllerinde kullanılır 3 Türkçede son ek la , le , lı ,dan , Yapı ön eki *** Bı dest = El ile , Elle *** Bı xwendın = Okuma ile , Okumayla *** Bı balafırê = Uçak ile , Uçakla *** Bı sıfey xal = 1 Benli yanakla , Benli yanak ile 2 Benli yanaklı , Benli yanaklıca *** Bı sera bavaxwe sond dıkım = Babamın başna and ederim , Babamın başına yemin olsun *** Bı derva = Dışarıdan , Dıştan ile *** Bı serma kırınvawu = Üşütmekteydi , Soğuklanıştaydı
(*49)
<< bkz Jı , Lı , Wu >>

Bı 2 = Dilek kipi , Arzu hāllerini belirtmede ve fiillerde çekim kalıbı *** Bıke = Et , Yap , Yürürt *** Bıxebıte qezencke ! = Çalış kazan ! *** Bıke ezji dıkım = Et bende ediyotum , Yap bende yapıyorum *** Bı sekıne = Dur *** Bıçıne = Biç *** Bı ber çeva ...= Göz önünde …*** Bêzewaci besbû , nıha waxte bı zewaci = Bekārlık yetti , şimdi evlilik zamanı *** Bılleze = Yürü , Kıpırdan , Açele ol *** Bıfıre = Uç *** Bıfetıle = Dön *** Bı xwede = 1 Allah cc ile , Allahla cc 2 Allah aşkına , Doğrumu Allah aşkına

Bı 3 = Fiilli edat , Birleşik sözcük kurmada veya fiil ediminde ön ek olarak kullanılır , Geçişli fillerde kullanılır , Tümleç tamamlıyıcı (grm) de mefūl *** Bı çev gırti = Gözü kapalıca , Gözü kapalı olarak , Gözü yumukca *** Bı kevırva dıhêra = Taşla üğütüyordu *** Çı dıbû nızanım lê bı … = Ne oluyordu bilmiyorum fakat …*** Bı dılki mı kır = Gönülden ettim , İstiyerek yaptım *** Sera sıbê bı denga mela … / Sera sıw bı denga mela … = Sabahın başında hocanın sesi …/ Sabahın tezinde hocanın sedası … *** Bı sermatiwu = Soğukluklaydı (mz) Üşümekleydi *** Bı vexıstandın = Yatırmakla *** Bı gotınandın = Söylenişce , Demek ile *** Bıkırın = Yapmakla , Etmekle *** Bı nıvisandın = Yazmakla

Bı 4 = Sıfatsal ön ek *** Bılıdıyayi = Meşkuldeki , Dalgınlıktaki *** Bı kulva hıldıgırt = İstemiyerek tutumlaşıyordu *** Yê bı çevda = Gözdeki , Gözdeli olan *** Bıkennın ! = Gülün !
<< bkz Lı >>

Bınçeng 1 = Koltuk , Umuz altı , Kol ve umuzun birleştiği yerin altı, Koltuk altı *** Bıçengk kırın = Koltuklamak , Pehpehlemek , Koltuk şişirmek *** Pırça bıçenge = Koltuk altı kılları *** Gopala bıçenge = Koltuk alytı değneği *** Bıçengk ketın = Koltuğa girmek *** Bıçengk'da gırtın = Koltuğundan tutmak *** Du zebeş bıçengegta neçe / Du zebeş bıçengekëva newe = = ( red ) İki karpuz bir koltukta gitmez , İki karpuz bşr koltukta olmaz *** Bıçengk dayin = Koltuk vermek
<< bkz Bıçeng >>{ Diğer Diyalekt'ler : Bıçenk ,Tenışk , Tengal }

Bınbarek = Kutsal , Mukaddes , Mübarek

Bın = Alt , Dip

Bıngeh = Temel , Esas

Bınyad = Temel 

Bıçeng 2= Koltuk , Kol ile omuz altı kısmı*** Pûrta bıçenge = Koltuk altı tüyü *** Pırça bıçenge = Koltuk altı kılı *** Bıçenge rastê = Sağ koltuk *** Bıçenge çepê = Sol koltuk *** Bıçeng bıçengi = Koltuk koltuğa *** Bın bıçengê = Koltuğun altı *** Bıçengemıda ... = Koltuğumda ... *** Bın bıçengva hıldan = Koltuk altından almak *** Bıçengra hıldan = Koltuğa almak *** Bıçeng dayin = Koltuk vermek *** Bıçeng pellıkandın = Koltuk kabartmak *** Du zebeş bıçengekida newe ! = (red) İki karpuz bir kolyukta olamaz ! *** Bın bıçengeva = Koltuk altından , Koltuk altında *** Bıçenge mıda = Koltuğumda *** Bıçenge teva = Koltuğunda
<< bkz Bınçengk >>
{ Diğer Diyalekt’ler : Çeng , Bınçeng }

Bıçengdank = 1 Koluk teğneği , Koltuk bastonu 2 Koltuk altı konulan subra vs 3 Koltuk eşyası , Oturma mobilyası *** Bıçendanka ki boy rëva çûyinê = Yürümek için bir koltuk değneği

Bıçengbûyin Bıçenbûn = Koltuklanmak , Koltuklanış , Poh pohlanış

Bıçengkırın = Koltuklamak , Poh pohlamak

Bıçengvan [rgd] = Kolyukçu , Poh pohlayıcı (mz) Yağcı , Yüzüne karşı övücü

Bıhurandın / Bıhurtın  = Geçip gitmek (mz) Zaman aşımı , Aşıp geçti *** Bıhuri = geçti 

Bıhurtın = Savuşturmak , Geçiştirmek , Geçmek

Bıhuşt = Cennet ***Masiyê Bıhuşte = Cennet balığı

Bıhuşti = Cennetlik

Bıjişk / Bjişk = Doktor , Hekim , Tabip

Bılxeni = Baca

Bıji bıji = Korkudan tüylerin tiken tiken olması

Bılıdandım / Bılıdantın [syn] = 1 Oyalanmak , Meşkul olmak , Bir şeylerle vakit geçirmek , Eyleşmek , Vakit alıcı uğraş içinde olmak , Uğraş veya meşkuliyet hāli 2 Ergo , Hastayı sağlık için çalıştırma veya çalışma hāli , Hobi , Vakit geçirme durumu
*** Bılıdantiya sılameti = Ergo terapi , Sağlık için uğraş , Zihini aşırı düşünceden arındırmak için çalışma meşkuliyeti ile vakit geçirme işi *** Dıbıle = Oyalanıyor *** Ne bıle (syn) = 1 Oyalanma 2 Oyalanmıyor *** Boy betaliyaxwe dıbılım = Boş vaktim için oyalanıyorum , Zanamımı değerlendiriyorum
<< bkz Mıjûl , Eglebûyin , Betali Uğraş için Kar , Xebat / Xewat , Şıxul >>

Bılınd 1 = 1Yüksek , Kalkık 2 Zirve , Doruk , Şāhika , Ulu ,Üst 3 Rākım , Yükselti , İrtifa 4 (mz) Uzun *** Bılındi jorë = Yukarıya kalkış , Yukarı doğru *** Kon bılınkırın = Çadır kaldırmak , Çadır yükseltmek *** Bılındi ser seraxwe = Başının üstüne *** Bılınd banzdan = (sp)Yüksek altlama *** Bılınd gırtın = Yüksek tutmak *** Bılın avêtın = Yüksek atmak *** Bılınd bılındi *** Yüksek yüksekce *** Bılındi ser namılam ke ! = Omuzuma kaldır ! *** Bılıd fırin = Yüksek uçmak *** Çiyayên bılınd = Yüksek dağlar , Ulu dağlar *** Tina bılınd = Yüksek ısı , Aşırı hararet *** Bılındiya erdê = Yer rākımı , Yerin denizden yüksekliği *** Bılndiya minarë ... = Minarenin yüksekliği ... *** Bılındıya sıpındarê ... = Selvinin yüksekliği ... *** Denge bılınd = Yüksek ses , Gür ses *** Behe bılınd = Yüksek paha , Yüksek fiyat *** Perwede bılınd = Yüksek eğitim , Yüksek tedrisat *** Pêla bılınd = Yüksek dalga *** Ewder zehf bıluınde = Orası pek yüksek , Orası çok yüksek *** Jorva bılnd gırtın = Üstten yüksek tutmak , Yukarıdan yüksek tutmak *** Bılınd nëhırandın = Yüksek bakmak (mz) Kuş bakışı *** Bılındıya berfe ... = Karın yüksekliği , Karın kalınlığı *** Voltaja bılınd = Yüksek voltaj *** Antena bılınd = Yüksek anten *** Zanıngeha cotyariya bılınd / Enstitûya cotyariya bılınd = Yüksek Ziraat Estitüsü *** Cebira bılınd = Yüksek cebir *** Geometriya bılınd / Hendese bılınd = Yüksek geometri *** Peyerêya bılınd = Yüksek kaldırım *** Emre mıqama bılınd = Yüksek makam emri *** Perda bılındva xeberdan = Yüksek perdeden konuşmak *** Bılındiya fılan tışti = Filan şeyin yüksekliği *** Polaya vesfa bılınd = Yüksek vasıflı çelik *** Reqbûna bılınd = Yüksek gerilim , Yüksek tevettür *** Kabloyên reqbûyina bılınd = Yüksek gerilim kabloları , Yüksek tevettür kabloları *** Debra bılınd / Hasata bılınd = Yüksek hasat ,Yüksek verim *** Poz bılındi = Burun büyüklüğü *** Bar bılınd kırın = Yük kaldırmak *** Bılındiya çiyada = Dağ zirvelerinde , Dağ doruklarında *** Bılındiya çiyada berf ... = Dağ zirvelerinde kar ... , Dağ doruklarında kar ...
<< bkz Jor >>
{ Diğer Diyalekt’ler : Berter , Bala , Berz }
Bılxeni = Baca

Bılınd 2 [rgd] = 1 Ālī , Yüce , Ulvī , Ulu , Üst 2 Yüksek ,Yükseklik derecesi , Seviye 3 (mz) Uzun *** Dıbıstana bılınd = Yüksek okul , Yüksek mekteb *** Serbaza bılınd = Üst subay *** Heyete bılınd = Üst heyet *** Meclise bılnd = Yüce meclis , Yüksek meclis (mz) Ulu meclis *** Tu lıjmı bılındi = Sen benden yükseksin , Sen benden uzunsun *** Paye bılınd = Yüksek rütbe , Üst rütbe *** Bılındiya mı / Dırêjiya mı = Uzunluğum , Yüksekliğim

Bılındbûyin / Bılındbûn = 1 Yükselme /Yükselmek ,Yükseliş , Yüksek olam veya olmak , Doruklaşmak (mz) Havalanmak 2 (pol) Terakkī , Yükselme *** Reqbûna bılınd = Yüksek gerilim , Yüksek tevettür

Bılındkırın = Kaldırmak , Yüksetmek

Bındest = El atında , Bağımlı

Bınkıras = Atlet , İççamaşırı

Bılındkırın = Yükseltmek , Kaldırmak *** Bar bılınd kırın = Yük kaldırmak , Yük yükseltmek

Bılqıni = Fırırtı , Ağız dolusu kusma



Bılındayi / Bılındahi = 1Yükseklik ,Yükselti 2 Rākım durumu , Yükselti veya irtifa hāli ve durumu


Bınçırk = Kök , Ağaç olmuyan bitkilerde kalınlaşmamış kök , Bazı yörelerde saçak ta denilir
<< bkz Kok , Reh 1 >>




Bındank / Bındang = Altlık , Bir şeyi altına āit şey , Alta konulan şey *** Bındanka nıvisanê = Yazı yazma altlığı *** Bındanka xaliçe = Halı altlığı *** Bındanka fılan tıştê = Filan şeyin altlığı

Bındıq = Fındık

Bılınddank / Bılınddang = Kaldıraç , Yük kaldırıp indirmeye yarıyan aygıt

Bılındok [syn] = 1 Yükselteç , Müşeddide , Amplifikatör ,Yükseltici , Alcaltıcı veya yükseltici işini gören aygıt 2Yüksekce (mz) Burnu büyük veya kibirli kişi

Bılxe 1 / Bılxık 2 = 1 Cıvata , Vida yatağı 2 (mil) Yiv 3 Vana , Burğu , Çeşme veyahut sıvı akışı için açıp kapatan burgu *** Bıxe avê = Su vanası , Su burgusu , Suyu açıp kamaya yarıyan kilit *** Bılxe lûle = 1 Çeşme burgusu 2 Namlu yivi 3 Cıvata yuvası
{ Diğer Diyalekt’ler : Pëç , Cer , Burxe , Nıqır , Xane }

Bılxe 2 = 1 Eksos , Egsos / Eksoz 2 Duman arıtıcı

Bılxani = Baca , Ocak tüteği , Dumanlık , İş yerlerinde dunam kulesi *** Fıstana bılxaniyê = Baca fistanı *** Dere bılxaniyê / Deve bılxaniyê = Baca ağzı *** Sere bılxaniyê = Baca başı , baca catısı *** Teniya bılxeniyê = Baca isi , Baca kurumu *** Bê bıxani = Bacasız *** Bı bılxani = Bacalı *** Bılxaniya dûdar = 1 Tütücü baca 2 (mz) İşi tıkırı yerinde olan *** Kuçık damıri = (mz) Oçağı sönen , Evi yurdu dağılan , İflās eden

 << bkz Kuçık , Dûkêş >>
{ Diğer Diyalekt’ler : Rojıng , Bıxêrig , Bıxeri , Pıxëri , Kolmêşk }


Bılxanivan = Ocakcı , Ocak süpürücüsü , Kuruncu

Bılxık 1 = Su köpüğü kaynayıi

, Su kaynayışı ile çıkan köpük
<< bkz Qılpık >>

Bılxevan = 1 Vanacı , Vidacı , Burgucu , Cıvatacı 2 Yivsel işler yapan kişi

Bılq = 1 (fon) Su kaynama veya kusma ilşe çıkan ses 2 Fokurtu , Fıkırtı , Su kabarcığı , Fokurdak , Tazyik , Basıncın dışa vuruşu , İndifa 3 Mineral , Madem suyu içindeki mineraller , Madem 5 Hāmız *** Bılqe bılq = Fokur fokur *** Dıbılgıqe = Kabarcıklaşıyor , Su kaynamaya başlayacağı zaman altında oluşan kabarışmalar ***
<< bkz Bılqıni >>

Bılqıni = 1 Fokurdanış , Fokurdayış , Fıkırdanış 2 Püskürtü , Fışkırtı , Ağızile sıvı bir şeyin püskirtüsü veya tazyiklelenişi *** Bılqıniya çiya şewıti = Yanar dağın püskürtüsü *** Bılqıniya ave = Suyun fokurtusu

Bılqandın =1 Fokudatmak , Kaymatmak 2 Püskürtmek , Ağız ile su veya sıvı bir şeyi püskümek
<< bkz Kaymatmak için : Kelandın >>

Bırçi = Aç
Bırçibûn = Açlık , Kıtlık

Bırezava = Sağdıç , Damat arkadaşı

Bırader = Bilader 1 Sağdıç 2 Kanber


Bırek = Testere *** Bıreke dest = El testeresi *** Bıreke mezın = Büyük testere , Hızar *** Masiye bırek = (zoo) Testere balığı *** Bırekek = Bir testere *** Bırek a mı = Testerem *** Bıreke te = Testeren *** Dırane bırekê = Testere dişi *** Bıreke kewan = Eğri testere *** Bıreke rast = Düz testere *** Bıreke ko = Kör testere , Kesme işi yapamaz durumdaki testere

<< bkz Xizar , Mşar >>
{ Diğer Diyalekt’ler : Xardos , Xızag , Berek }

Bırek kırın = Testerelemek , Hızarlamak

Bırekvan [rgd] = Testereci , Hızarcı


Bırêz = 1 Sayın , Muhterem , Hurmet veya saygı ünlemi 2 Sırayla , Dizi ile
<< bkz Beg , Mirze >>

Bırınc = 1 Pirinc 2 Pilav


Bırq / Bırıq = Şiddetli kaynama sesi

Bırc = Kale , Hisar , Burc

Brahman =  Brahman , Hindistanda bir din

Bıji = Yaşa , Bıravo

Brezilyayi = Berizilyalı 

Briç = Briç , İskambilde bir oyun 

Brifing = Brifing

Briket = Briket

Briketvan = Biriketçi

Bırkırın = 1 Kesmek 2 Koyun sürüsünü ikiye ayırmak

<<bkz Qutkırın>>

Britanyayi = Britanyalı 

Bırçibûn = Açlık , Aç olma

Bırıqayi = Yansı , Pırıltı , Parıltı , Işıltı , Aks *** Bırıqi = Işıldadı , Pırıltıdı , Pırıl pırıl ,Yansıdı (mz) Ayna gibi *** Dıbırıqe = Parıldıyor , Işıoldıyor *** Sterka zef bırıqi = En parlak yıldız , En ışıldaklı yıldız *** Çeva bırıqi = Pıtrıltılı gözler , İıiıltılı gözler *** Çeva rûviyê dûrva dıbırıqi ... = Tilkinin gözleri uzaktan ışldiyordu , Tilkinin gözleri uzaktan parıldıyordu *** Note şûşa dıbırıqe = Cam gibi parıldıyor , Şişe gibi ışıldıyor ***Bırıqıti = Işıldak , Parıldak *** Bı bırıqandi = Parıltı ile , Işıltı ile , Yansdılı *** Dıbırıqe = Parlıyor , Işıoldıyor *** Nebırıqe = Parlamıyor , Işıoldamıyor *** Dûrva dıbırıqe ! = Uzaktan parıldıyor , Uzaktan ışıldıyor ! *** Nêzikva dıbırıqe ! = Yakından parlıyor , Yakından ışıldıyor !
<< bkz Eqs , Çırûsk >>


Bırıq / Bırıqi = Parlak , Parlayan , Işıldayan

Bırıqin [syn] = 1 (mz) Parlamak , Işıldamak 2 Işıksal , Yansılış , Parıldanış 3 (ss) Trafikte kedi gözü
{ Diğer Diytalekt’ler : Berqin }

Bırıqandın = 1 Parlatmak , Işıldatmak , Işılatmak Yansıtmak , Pırıldatmak 2 (mz / adj) Işıldamak , Parıldatmak Aydınlanmak 3 (ss) Farlamak , Işıma *** Bırıqandi = 1 Parlatılmış ,Işıldatılmış 2 Cilālanmış 3 Işıkldatan , Işılak , Pırıltıcı 4 (ss) Trafikte kedi gözü (Bırıqin)

Bırıqandi = Parlatılmış , Pırıl pırıl , Işıldaklı

Bırrin (* 71 ) = Kesmek , Kırpmak *** Pez bırine = Koyun kırpımda

Bırin = Yara , Bere , Çıban
<< bkz Pızık >>

Bırindar = Yaralı

Bronş = Bronş

Bronşit = Bronşit

Bronz = Bronz

Bırû = Kaş
{ Diğer Diyalekt’ler : Birh , Birûng , Ebru , Mûjelenk }


Bışkul [zoo] = Bok , Koyun veya keçi boku (*73)

Bıwe 2 = Götürmekten emir , Götür *** Hılde bıwe ! = Al götür ! *** Dıwi kêderê ? = Nereye götürüyorsun ? *** Bıwe malê ! = Eve götür ! *** Bıwe devra ! = Dışarıya götür ! *** Bıwe cemxwe ! = Yanına götür ! *** Bıwe ser hekim ! = Hekime götür , Doktora götür !

Bısıtıre = Rahat dur , Şerlenme

Bızmare = Nasır

Bışkıvandın = Sökük , Dikili yerden sökülme
Bırın = Götürmek
Bılınd = Yüksek , Yüce
Bırın= Götürme

Bıhurandın =Geçikme

Bıhistın = Duymak , İşitmek

 Bıhuşd = Cennet

Bıjartın = Seçmek , Devşirmek

Bıyani = Yabancı

Bıryar = Karar , Yargı *** Bı bıryar = Kararlı *** Bê bıryar = Kararsız

<<bkz Qırar>>

Bıryarname = Karar name

 Bıvır =  Balta

 Bızın = Keçi