zbûna : Çe / Çê                                  TEX
Çe : Sıralaması
****************

 

 Çefi = Atkı

Çek = Çek , Çekoslav

Çekoslovaki = Çekce

Çekoslovak = Çekoslovak

Çekoslovakya = Çekoslovakya

Çelebi = Çelebi

 Çelebiti = Çelebilik

Çend = Kaç , Ne kadar , Birkaç

 

Çeng = Çenk




Çê 1 = Ön yapı edatı , Kip , Siga , Fiil çekim kalıbı , Edimli kelimelerde veya yeni fiilsel kelime üretiminde ön ek *** Çêke = Yap , Et *** Çêneke mera usa = Yapnma bize öyle , Etme bize öyle *** Çëbû çû = Oldu bitti , Yapıldı gitti *** Zû çêkıri ! = 1 Çabuk yaptın ! 2 Çabuk yapan , Şipşakcı *** Zû nê bû lê yê çêbe = Çabuk olmadı fakat olacak , Yavaş yavaş ilerliyor fakat olacak

Çê 2 = İyi Alā *** Çêtır = Fevkalāde , Mükemmel Peklik
<< bkz Pak , Baş >>

Çêbûyin / Çëbûn [syn] = 1 Yapılış , Yapılmak / Yapılma , Ediliş ,Yapım 2 Prodüksiyon , İmal 3 (rel) Yaradılış , Hilki / Hilkat 4 (adj) Teşkil oluş , Teşekkülleniş , Şekilleniş , Biçimleniş 5 Olma , Oluş , Oluşum , Olgu , Varkılış , Yapınmak 6 Tasdik , Tasvip , Onay , Tamamlanış / Tamamlanık 7 (techn) Montaj 8 (an) Doku *** Çênêbû = Yapılmadı , Edilmedi , Yapılamadı *** Çêbûyi = 1 Olan , Yapılan 2 (adj) (mz) Yapıntı 3 Onaylanan *** Çênebûyi = Yapılmamış , Henüz olmamış *** Çêdıwe = 1 Oluyor , Ediliyor , Yapılıyor 2 Onaylanıyor , Tasdikleniyor
<< bkz Hilkat için : Xwelkbûyin Teşekkülleniş için . Sazkaribûyin Tasvip ile tasdik için : Tasdiq , Tasvip , Rastandın İmal için Hılberin >>

Çêbûniyat = 1 Sarfi , Yapı bilim 2 Teşekkülat , Şekilcilik , Oluşumculuk 3 Montörcülük , Motajcılık , Kurguculuk

<< bkz Sarfi için : Tehriyat >>

Çejni = Çeşni

Çeqel = Çakal

Çêkırkar = Usta , İmal edici , Yapımcı , Onarıcı , Tamirci 

Çêkırxane [syn] = 1 İşyeri , Yapım evi , Her türlü imal veya yapım yeri , Kurgu evi veya montaj evi veya montör evi 2 Atölye , İmalathane 3 Tāmirhane 4 Tersane
<<
bkz Tersana için : Keştixane Tāmirhana için :
Tamirxane >>
{
Diğer Diyalekt'ler
Veheran }

Çêkırvan
[adj] = 1 Yapıcı , Edici , Usta 2 Prodüktör , Maydana getiren , Üreten 4 Teşkilatcı ( Sazkar) Onaycı 5 (techn) Montajcı , Montör , Kurgucu 6 (techn) Tāmirci , Tāmiratcı , Onarıcı
<< bkz << bkz Çêkırkar >>


Çêkırın [lr] = 1 Tāmir , Onarım , Onarmak , Yapım , Yapış 2 Etmek ,Yapmak  3 Edim , İlerletmek , İcra 4 Teşkil / Teşkil etmek 5 Onaylamak 7 (techn) Montalamak , Kurmak , Monte etmek 8 İmal etmek *** Çêke / Bıke = Yap , Et , İcrala (mz) Yürüt *** Çêdıke / Dıke = Yapıyor , Ediyor *** Dıkır =Yapıyordu , Ediyordu *** Çêkın Yapın , Edin *** Çêkıri = 1Yapılmış , Edilmiş , Oluk 2 Yapay *** Çênekır = 1Yapmadı , Etmedi 2 Onaylamadı *** Dan çêkırnê = 1 Onaylatmak 2 (techn) Montalatmak , Motajlatmak 3 Onartmak , Tāmir ettirmek *** Çêke usa bıke = Yap böyle et , Et şöyle yap *** Çêdıkır = 1 Yapıyordu 2 Onaylıyordu *** Nê hatê çêkırnê = 1 Yapılmadı , Onaylanmadı 2 Oluşmadı , Edilmedi *** Hatê çêkırnê ! = Onarıldı , Yapıldı , Tāmnir oldu !

<< bkz Kırın 1 , Avakırın >>

Çek = Silah


Çêkıri [adj] = 1 Yapay , Sunī ,Yüzeysel 2 Doğal olmayan , Yapmacık 3 Oluk , Yapık , Edilmiş

Çekırti = Yapılık , Edilik , Tamam , Onarık


Çêl 1
[syn] = 1 Çukur , Obruk  2 Rögar , Yol inşaatında kazılıpta açılan çukur *** Çel vedan = Çukur açmak
{ Diğer Diyalekt’ler : Çal }

 

Çêlkırın = Çukura katıp üstünü örtmek

 

Çêl vedan = Çukur açmak


Çel 2 / Çell = Zehmeri ortası mevsimi*** Gura çella = Zehmeri kurdu

Çêlek [zo] = İnek *** Çêlêk şorandın / Çêlek doşandın = İnek sağmak
{ Diğer Diyalekt’ler : Mange }


Çeleng [syn] = 1 Atik ,Girgin , Girişken , Cesur , Utkulu 2 Yakışıklı *** Çelengi = Acarlı , Çeviklih

Çem [syn]  = Çay , Dere , Irmak

Çemıl = Kulp , Halka

Çeng = Çene *** Bı çeng = Çeneli *** Bê çeng = Çenesiz

Çengel = Çengel , Folta , Zoka *** Bı çengel = Çengelli *** Bê çengel = Çengelsiz

Çengi = Çengi *** Bı çengi = Çengili *** Bê çengi = Çengisiz

Çepıl = Kol veye ensenin tutulacak yeri

 

Çêr = Testi

Çarcova kırın = Çerçevelemek

Çerçi = Çerçi , Yük hayvanları ile seyar satıcı *** Çeçi hat gundeme = Çeçi geldi köyümüze

Çerçowa =  Çeçeve = Bı çerçewe = Çerçeveli  *** Bê çerçewe =  Çerçevesiz 

Çenber = Çenber *** Bı çenber = Çemberli *** Bê çenber = Çenbersiz

Çenberkırın = Çemberlemek

Çerez = Çerez *** Bı çerez = Çerezli *** Bê çerez = Çerezsiz 

Çerez fıroş = Çerezci

Çerkez = Çerkez 

Çerkezki = Çerkezce

 



Çerm = Deri , Zar , Cilt *** Bı çerm = Derili *** Bê çerm = Derisiz

Çermvan = Derici

Çerx 1 [ n ] = ( syn ) 1 Çark , Dişli , Çıkrık , Mekanik 2 Viraj , Döngü *** Çerxa felege !
= ( Red ) Felegin çarkı ! *** Çerxa xarkırıne = Biley çarkı , Masat çarkı *** Navke çerxe = Çark göbeği f *** Derdora çerxe = Çark çevresi , Çarkın etrafı *** Jı çerxe kışandın ( lr ) = Çarktan çekmek *** Parastınka çerxe = Çark mahfazası *** Çerxa hesın’î = Demir çark *** Çerxa pola = Çelik Çark f *** Çerxe dolaba av’ë = Su dolabı çarkı , Turnike çarkı *** Çerexeva derbazkırın = Çarktan geçirmek *** Dıranen çerxe = Çark dişlisi

Çerx 2 [ astr ] = ( syn ) 1 Uydu devingahı , Gezegen yolu , Semada burc *** Çarxa şêr = Aslan burcu 2 Galaksi , Belli bir mekanın dönüş yapılan yer (mz) Sema , Gök
<< bkz Gerinek >>

Çerxbûnyin / Çerxbûn [ f ig ] = 1 Dönüş ( mz ) 2 Sözünden dönmek , Retorik 3 Dolantı , Dervişlerin semada dönüş … *** Çerxeda xerabûn /Çerxeva xerabûn ! = (mz) Çarkında bozuldum ! , Çarkı ile bozuldum



Çerxkırın [ lr/ techn ] = 1 Çark etmek , Çarklamak , Çarka tutmak 2 Hava alanı pistinde uçağın taksi etmesi 3 (techn) Mekanikleştirmek


Çerxvan [adj] = 1 Masatcı , Bileğici 2 Çarkcı , Mekanikci

Çem [syn] = 1 Irmak 2 Dere

Çete = Çete

Çetebûn = Çeteleşme

Çetın = Çetin 

 

Çetûk = Çeltik

Çev = 1 Göz 2 Suyun çıkıp kaynadığı yer veya menba *** Çev a kaniye = Pınarın gözü 3 Çekmece veya dolap rafı *** Çeva dolabêda ... = Dolabın gözünde ...4 Oda *** Pênc çev malaki = Beş gözlü bir ev , Beş odalı bir ev 5 Terazi kefesi 6 Nazar , Kötü bakış 7 Ağaçta filiz veren heryerden biri 8 Çok kısımlı , Çok delikli veya Gözenekli her şeyden biri *** Çev çevi = Göz göz , Delikli , Çok kısımlı *** 9 Çev a pê = Dalga gözü 10 Basiret gözü *** Çev a dıl = Gönül gözü *** Çev baz = Şahin gözlü *** Bın çev gırtın = Göz altında tutmak *** Çev keştandın = Göz kırpmak , Göz atmak *** Ber çev undabû = Göz önünde kayboldu *** Ber çev dani = Göz önüne koydu *** Rasti ber çev kırın = Göz önüne sürmek , Göz önüne doğru doğrultmak *** Çev lême herım = Bakıyorum gideyim *** Keske sora çeva = Göz gök kuşağı , Gözün renkli kısmı *** Çev reqısandın = Göz raksetmek , Göz oynatmak *** Çevam dıreqıse = Gözüm seyriyor *** Çev bırandın = Göz kestirmek *** Qey çevate ne bıre ? = Yoksa gözün kesmiyormu ? *** Çev a pışika = Kedi gözü *** Pırtıka çev a = Göz kapağı *** Ber bı çev = (syn) 1 Göz önü 2 Göz önünde 3 Net görüş *** Çev pêketın = Göz değmesi , Göz ilişmesi *** Çevam pê ne ket = Gözüme ilişmedi *** Çev xezal = Ceylan gözlü *** Çev reş = Kara gözlü *** Çev tırsandın = Göz korkusu vermek , Göz dağı vermek *** Çev venekırın = Göz açmamak *** Qasi çev gırtın vekırnë = Göz açıp kapayana kadar *** Çev vekırın = Göz açmak *** Çev ne dan vekırnê = Göz açtırmamak *** Çev hıldan = Göz almak *** Pışt çev kırın = Göz ardı etmek *** Çev şuştın = Göz yıkamak *** Moriya çeva = Göz boncuğu , Nazar boncuğu *** Çev boyax kırın = Göz boyalamak *** Çev derxıstın = Göz çıkarmak *** Kortıka çev a = Göz çukuru *** Hesına çev a = Göz demiri , Gemi ana demiri *** Çev çıkandın = Göz dikmek *** Heta çev ditınê = Göz erimi , Gözün görebildiği mesafe kadar *** Çev kırın = Göz etmek *** Çev gerandın = Göz gezdirmek *** Çev ditın ditınê = Göz göre göre *** Heqa çev a = Göz hakkı *** Qırara çev a = Göz kararı , Tahminen *** Çev berdan = Göz koymak , Göz salmak *** Çev guh bûyin = Göz kulak olmak *** Nur a çev a = Göz nuru *** Kaniya çev a = Göz pınarı *** Ber çev gırtın = Göz önünde tutmak , Göz önünde bulundurmak *** Hêsır a çeva = Göz yaşı *** Hêsır barandın = Göz yaşı yağdırmak *** Çev gırtın = Göz yummak *** Jı çev a derxıstın = Gözden çıkarmak *** Jı çev a ketın = Gözden düşmek *** Ber çev a derbazkırın = Gözden geçirmek *** Jı ber çev a revandın = Göz önünden kaçırmak *** Ber çev a undabûn = Göz önünden kaybolmak *** Jı çev a dûr keti dılji dûr dıkeve =(red) Gözden uzak olan gönüldende uzak olur *** Çevara pij bûyin = Gözlere tiken olmak *** Têketın çev a = Göze girmek *** Çev lı çev a = Göze göz , Göz göze *** Çevra qedexe tune = Göze yasak yok *** Şefqa çev a = Göz farı , Gözün parlaklığı *** Çev rêyada ma = Göz yolda kaldı *** Çev a xwe inanekır = Gözlerime inanamadım *** Hındıra çev a dıkenniya = Gözlerinin içi gülüyordu *** Çev çıl = Gözü aç , Aç gözlü *** Çevewi devraye = Gözü dışarıda , Bunun gözü dışarıda *** Çev têr = Gözü tok *** Çev têr ne bûyi = Gözü doymaz *** Reşabûyina çev a = Göz kararması *** Çev ne gırtın = 1 Gözü tutmamak 2 Gözü kapatmadan *** Çev renkaye = Göz aydınlığı *** Îşev xew çevamı ne gırt = Bu gece gözlerim uyku tutmadı *** Çev vekıri = Gözü açık olarak *** Çev venekıri = Gözü açık olmadan *** Heta çev a xwe gırtın vekırnë = Gözünü açıp kapayıncaya kadar *** Ne hiştın çev a xwe veke = Bırakmadılar gözünü açsın *** Heta çev ditınë = Göz görebildiğince , Göz alabildiğince *** Kortıke çev a = Göz çanağı *** Şortıke çev a = Göz çapağı *** Çev berdane mılkeme = Malımıza göz dikmişler , Mülkümüze göz salmışlar , Malımıza göz komuşlar *** Çev tıji kırın = Göz doldurmak *** Çev têrkırın = Göz doyurmak *** Keda dest û çevan = El emeği göz nuru *** Çev kırın = Göz etmek *** Çev ditın ditınê = Göz göre göre *** Gerêke gışti hıldi ber çevan = Hepsini göz önüne alman gerek *** Naxaşiya çevan = Göz hastalığı *** Boçıka çevan = Göz kuyruğu *** Ber çevara anin = Göz önüne getirmek *** Çev heye hış heye = Göz var izan var *** Bonbeyen hësır barandi = Göz yaşartıcı bonba *** Çev a mı ... = Gözüm ... *** Çev a te ... = Gözün *** Nava hêsırada ma = Göz yaşları arasında kaldı *** Jı çev a dûr ketın = Gözden ırımak , Gözden uzaklaşmak *** Ber çev a raxıstın = Göz önüne sermek *** Çev a xwe çilo wilo kırın = Gözlerini fıldır fıldır etmek *** Çev a wi fetılê tasa xwinê = Kan çanağına döndü gözleri *** Çev a wi dahate gırtınë = Gözleri kapanıyordu *** Çev reşeve hatın = Göz kararması *** Çev çıruskandın = Gözleri parlatmak *** Çev a bı xew = Uykulu gözler *** Çevan kelo gıri = Ağlamaksı gözler *** Çev a mı rêyada ma = Gözüm yolda kaldı *** Çev a mı da bırûsk avët = Gözümden şimşek atı *** Çevan xwandın = Gözleri okumak *** Çevan paç kırın = Gözleri öpmek *** Çevê xwe lı hılneanin = Gözleri alamamak *** Pëlaki çev çevi = Göz gözlü bir dalga *** Çev a zûrkırın = Gözü fal taşı etmek *** Çev avêtın = Göz atmak , Gözle işeret etmek *** Çevaki kor = Bir gözü kör *** Du çev a dıl kor nine = (red) Gönülün iki gözü kör değildir *** Hındıra çev = Gözün içi *** Lı ber çev a ... = Gözün önünde ... *** Çev bırçi = Aç gözlü , Gözü doymaz *** Çev rıjibûyin = Gözü akmak *** Çev ne mal a dınyayedaye = Göz dünya malında değil *** Çev pê ne ketın = Göz ilişmemek , Görmemek *** Çev a pera kor we = Paranın gözü kör olsun *** Ew tışt çev a mı da heye = O şey gözümde var *** Çevam têre ! = Gözüm tok ! *** Çev a wida ez tuneme = Onun gözünde ben yokum *** Zûrbû çev a mı nehıri = Gözü fal taşı oldu bana baktı *** Çev ne dan hevda = Göz kırpmamak *** Çev çırûskandın = Göz parlatmak *** Ber çevara anin = Göz önüne getirmek *** Hekim e çev a = Göz doktoru *** Çev nasiyam heye = Göz tanışıklığım var *** Rıcıfandına çev a = Göz titremesi *** Çev a vi dızvıre = Bunun gözü dönüyor *** Çev dû gırtın = Gözleri dumanlanmak *** Vi merıvi çevam nasdıke = Bu insanı (Herifi) gözüm tanıyor *** Çev a mı viya ne gırt = Gözüm bunu tutmadı *** Çev deridaye = Göz kapıda *** Çev a bıri = Keskin göz *** Çev derxıstın = Göz çıkarmak *** Çev çevi = Gözenekli
{ Diğer Diyalekt’ler : Çav }


Çev bırçi = Aç gözlü


Çep = Sol , Solak

Çeper = Çit

Çepık = Alkış

Çepık kırın = Alkışlamak

 

Çepık hıldan = Alkış almak

Çerçi = Yük hayvanı ile köy den köye gezip öteberi satan 
Çêre =  Pişirilmeden yenilen otlar, Baharatlı bitkiler , Nebat , Bitki 
<< bkz Giha>>

 

Çetır = Ala . Daha iyisi ,Evlâ

Çexşur / Oregano [bo]= Baharatlı bitkilerden her biri , Nane


Çev berdav = Göz koymak , Göz salmak , Göz dikmek

Çevnebar = Kıskanç ,Hor gören , 
Çekememezlik

Çevdar = Murakıp , Kontrolör

Çev gırti = Gözü bağlı , Körü körüne ; Gözü kapalı


Çev êş = Göz ağrısı

Çev sor [syn] = Gözü pek , Gözü kırmızı , Cesaretli , Cesur

Çev van [syn] = 1 Gözcü 2 (tz) Göz mutahassı işini yapan 3 Gözetleyeci



Çewi = İkiz



KÜRTÇE = TÜRKÇE  sözlük   FERHENG www.elat.ch